به گزارش خبرگزاری  صدا وسیما ،روز ۱۸ تیر مقارن با روز درگذشت مهدی آذریزدی پیر قصه گو در عرصه ادبیات کودک و نوجوان است که با خلق و بازنویسی آثاری ارزشمندی همچون «قصه های خوب برای بچه های خوب»، «قصه های تازه از کتاب های کهن»، «گربه ناقلا»، «گربه تنبل»، «مثنوی برای بچه ها» با قلمی بی آلایش و ساده توانست، مخاطبان بسیاری را به خود جذب و با نگارش داستان های خیال انگیز آنان را با میراث کهن فرهنگی، تاریخی و ادبی ایران زمین آشنا کند.این روز را در کشور روز ادبیات کودک و نوجوان نام گذاری کرده اند.

این نوع ادبیات شامل نوشته ها و سروده های ادبی ویژه کودکان و نوجوانان می شود و بخشی از فرهنگ شفاهی عامه، مانند لالائی ها، مثل ها، قصه هاست و هم داستان ها و نمایشنامه ها و اشعار و نیز نوشته هایی در زمینه دین، دانش اجتماعی، علم و کاربرد های آن، هنر و سرگرمی را دربر می گیرد. آثار این گونه از ادبیات با هدف آماده کردن کودک برای شناختن، دوست داشتن و ساختن محیط، شناساندن کودک به خویشتن، ایجاد احترام به اصالت انسانی و علاقه مند کردن کودک به مطالعه و ایجاد عادت به آن از سوی نویسندگان و سرایندگان برای کودکان و نوجوانان پدیدار می شود.

بر این اساس "روز ادبیات کودک و نوجوان" نه تنها فرصتی برای آشنا نمودن این طیف سنی با کتاب و تثبیتش در زندگی آن ها است؛ بلکه بهانه خوبی برای تشریح اهمیت این جریان موثر فرهنگی برای والدین و همچنین یادآوری حساسیت آن برای دست اندرکاران امور آموزشی و اجتماعی کودکان و نوجوانان است.

از این رو به مناسبت روز ادبیات کودک و نوجوان با تنی چند از فعالان حوزه ادبیات کودک و نوجوان گفتگو کردیم که در ادامه می خوانید:
استاد محمدرضا سرشار، نویسنده، پژوهشگر، منتقد ادبی و از پیشکسوتان حوزه ادبیات کودک و نوجوان می گوید: ادبیات ویژه کودک و نوجوان باید ضمن در نظر گرفتن اقتضائات سنی، زبان و بیان در خور فهم مخاطب، بتواند از نظر هنری او را به خود جذب کند.

او تصریح می کند: در دهه های ۸۰ و ۹۰ به ویژه در سال های اخیر با شیوع و گسترش کرونا، فضای مجازی در کشور ما فراگیر و سبب شد که متاسفانه آموزش و پرورش به اجبار پای دانش آموزان را به فضای مجازی باز کند، به موجب آن یک سلسله انحرافات اخلاقی و عقیدتی مسائل و مشکلات به مسائل خاص این سنین اضافه و برای آنان سلیقه سازی های جدیدی را به وجود آورد که این معضل هر روز نیز اضافه می شود. بخش دوم مورد اشاره ادبیات کودک و نوجوان، باید به مقابله با عوارض منفی این پدیده عجیب بپردازد.

استاد محمدرضا سرشار، ادامه سه نهاد خانواده، مدرسه و اجتماع را در جذب کودکان و نوجوانان به مطالعه موثر می داند و تصریح می کند: در واقع پایه علاقه مندی کودکان به مطالعه در خانواده گذاشته می شود. بعد مدرسه آن را تقویت و تعمیق می کند. همزمان، جامعه نیز به گسترش فرهنگ مطالعه در بین کودکان و نوجوانان امر کمک می کند. هر یک از این سه نهاد در این راه کوتاهی کنند، توسعه فرهنگ مطالعه در بین کودکان و نوجوانان آن طور که باید محقق نمی شود.

پیشکسوت حوزه ادبیات کودک و نوجوان، تهیه و انتشار کتاب هایی سالم، جذاب و پاسخ دهنده به نیاز های تربیتی، فکری و ذوقی مخاطبانشان را کار ویژه ناشران، نویسندگان، تصویرگران و عنوان می کند و ادامه می دهد: وضعیت تالیف کتاب های کودک و نوجوان نسبت به تصویرگری آثار بهتر است. از موارد استثنائی و خاص که بگذریم که بسیار کم هستند؛ در مجموع، تصویرگران کتاب های کودک و نوجوان از نویسندگان کودک و نوجوان ما، به طرز مایوس کننده ای عقب اند.

حجت الاسلام علیرضا سبحانی مدیر انتشارات جمال در خصوص اوضاع و احوال و مسائل کتاب کودک می گوید: ذائقه کودک و نوجوان ما بر اثر ترجمه هایی که وارد ادبیات کودک و نوجوان می شود دارد مسموم می شود. ژانر هایی در کتاب های ترجمه شده است که ذبح اخلاق، اباحه گری و زیر پا گذاشتن برخی از سنت ها و آموزه های دینی ما و حتی برخی آداب ملی ماست.

او فقدان آیین نامه برای نگارش آثار حوزه کودک و نوجوان را یکی از ضعف های بزرگ این حوزه می داند و تصریح می کند: ما الان مدرسه ای نداریم که بخواهیم بگوییم محتوای ما در ایران برای داستان، ناداستان، کتاب های دینی و غیردینی دارای مجموعه ای از استاندارد های مشخص جهانی یا ملی و یا حتی مختص ناشر است. این یک ضعف بزرگ است. بخش زیادی از نبود استاندارد و شاخص تولید محتوا در ایران به این برمی گردد که حاکمیت و افرادی که در این زمینه مسئولیت داشته و دارند، هیچ کاری نکرده و تمام تلاش هایشان فقط در کار های ممیزی و در کار های سلبی بوده است. ما به یک استانداردسازی و ساخت یک مکتب در حوزه کودک و نوجوان از حیث ادبی و ساختاری کتاب نیازمندیم.

مدیر انتشارات جمال که سال ها در عرصه ادبیات کودک و نوجوان فعالیت کرده، با بیان اینکه ما نیازمند ساخت استاندارد هایی ادبی و محتوایی در سطح ملی هستیم، می گوید: به نظر من هر کتابی، به مهندسی و معماری محتوا نیاز دارد. مهندسی محتوا به معنی نقشه راه است. ما در ایران کمتر نویسنده یا ناشری داریم که بتواند از مهندسی محتوایش کاملا دفاع بکند. از حیث معماری محتوا بیشتر در ایران توجه شده است. عده ای از نویسندگان دارای سبک ادبی هستند و از حیث ادبی می توان آن ها را صاحب قلم و سبک خاص دانست؛ ولی هنوز آن سبک و روشی که قابل تدریس، ارائه و شاگرد پروری باشد نداریم یا بسیار نادر است.

سبحانی نسب با تاکید بر اینکه ما در ادبیات کودک و نوجوان نباید وارداتی عمل کنیم، اظهار می کند: بعد از انقلاب، آثار بسیار خوبی تولید شده و از این آثار بسیار خوب می توان به مجموعه ای از ساختار های خوب ادبی و محتوایی رسید. یکی از مهم ترین مسائل در کتب کودک بحث صفحه آرایی و تصویرگری است. در صفحه آرایی، در این ۴۰ سال رشد خیلی خوبی داشتیم و هنرمندان جوانی که اخیرا به جرگه صفحه آرایی کودک ملحق شدند، کار های خیلی جذابی انجام داده اند. تصویرگری و صفحه آرایی در ایران رو به رشد است و محتوا های خوبی خلق می شود؛ اما همچنان یکی از مهم ترین ضعف های این حوزه، تایپوگرافی است.

مدیر انتشارات جمال تصریح می کند: یکی از ایرادات جدی نویسندگان کودک و نوجوان در نگارش موضوعات دینی این است که فکر می کنند باید کودکانه بنویسند، حال آن که ما نیازمند به محتوای عمیق در ادبیات کودک هستیم.

او با اشاره به گسترش آثار ترجمه در حوزه کودک و نوجوان تاکید می کند: ذائقه کودک و نوجوان کشور بر اثر ترجمه های آثار کودک و نوجوان غربی دارد مسموم می شود. ژانر هایی در کتاب های ترجمه بکار می رود که ذبح اخلاق، اباحه گری و زیرپا گذاشتن برخی از سنت ها، آموزه های دینی و برخی آداب ملی ما است. برخی از این آثار در غرب و فرهنگ غربی پذیرفته شده است و واقعا برای دشمنی با ما نوشته نشده، ولی وقتی که بی توجه به تفاوت های فرهنگی بومی می شود، شکل دشمنی و خطر به خود می گیرد. رهبر عزیز در دیداری که با نویسندگان کودک داشتند فرمودند "بی پناه ترین قشر جامعه کودکان و نوجوانان هستند که وقتی چیزی برایشان نوشته شد فکر می کنند درست است و می پذیرند در حال حاضر یک سبک زندگی غربی به مغز کودکان ما تزریق می شود و کودک و نوجوان ما این سبک را می پذیرد. این از عمیق ترین بحران های کودک و نوجوان است. کوتاهی های وزرات ارشاد و عدم فعل ها و ترک وظیفه ها در آینده نزدیک تبدیل به آسیب می شود و ما به زودی از بحران هویت و عدم جهان بینی توحیدی کودکان و نوجوانان گفتگو خواهیم کرد. چالش امروز، تبدیل به بحران و آسیب در فردا خواهد شد که جبرانش سخت است و باید با جهاد جلوی آن را گرفت.

منصوره مصطفی زاده، کارشناس حوزه کودک و مدیر کتاب پارک نیز می گوید: فرایند تولد یک نویسنده سال ها گاهی ده سال طول می کشد. از زمانی که یک نفر علاقه به نوشتن را در خودش کشف می کند، نطفه یک نویسنده شکل می گیرد. این تازه اولین قدم است! علاقه به نوشتن و خوب نوشتنِ بعضی چیزها، مرحله گِل خام نویسنده است. او با اشاره به گسترش فضای مجازی در جامعه و تاثیر آن بر نویسندگان نوقلم اظهار می کند: امروزه افرادی با استعداد نویسندگی و با عشق و اشتیاق به نوشتن پا به عرصه کلمات می گذارند. آن ها باید بازی را از زمین فضا های مجازی شروع کنند، چون نه دیگر پاورقی روزنامه ها خواننده دارد، نه ده ها مجله ی ریز و درشت منتشر می شود که به هر کس با اندکی ذوق و علاقه، یک ستون کوچک برسد. زمین خاکیِ نویسندگی، رینگ بی رحم فضای مجازی ست. جایی که هر کس با هر سطحی از معلومات یا ذوق ادبی می تواند صریح ترین نظرات را پای نوشته های این جنین نویسندگی ثبت کند. مواجهه تند و بی پرده با نظرات عمومی، از طرفی موجب می شود تعارفات معمول محافل ادبی کنار برود، اما این را هم دارد که دست های تازه نویسنده را با طناب های کوچک، اما پُرشماری می بندد. نویسنده برای یافتن سبک منحصر به فرد خود باید احساس امنیت می کرد، اما فضای مجازی هر کس را به سمت عامه پسندتر شدن سوق می دهد.

مصطفی زاده تصریح می کند: افرادی هستند که دوره های متعدد نویسندگی را هم گذراند و از اساتیدی هم درس گرفته اند و چند سالی هم نوشته هایشان را منتشر کرده اند؛ اما روند چاپ آثارشان با مشکل مواجه می شود، اظهار می کند: سال هاست که جوانان مستعدی پا به عرصه نوشتن می گذارند، اما کسی برایشان "مادری" نمی کند. هیچ نهاد یا مطبوعه یا محفلی، روی این گل های خام دست نمی کشد و ورزشان نمی دهد تا شکل بگیرند. جوان ها در فضای بی انت ها رها شده اند و نویسندگان قدیمی دارند پیر می شوند و دیگر خانه هایشان شبیه خانه های بچه های این دوره و زمانه نیست و کتاب هایشان هم کتاب های صمیمی و دوست داشتنی بچه ها از آب درنمی آید.

آن چه از ماحصل این گفتگو ها بدست آمد این است که اگر چه ادبیات کودک و نوجوان در دهه های اخیر رشد داشته، اما همچنان نیازمند نظارت بر آثار چاپ شده، تالیف آیین نامه های مختلف برای نگارش آثار و حمایت نویسندگان دارد تا بتوانند با چاپ و نشر آثار با کیفیت جهان بینی تازه ای را برای کودکان و نوجوانان کشور بگشاید. آنچه در این گزارش آمده خلاصه ای از گفتگو هایی فعالان حوزه ادبیات کودک و نشر است که مصاحبه کامل آن در ماهنامه اختصاصی «کتاب رضوی» آمده است. علاقه مندان برای مطالعه ماهنامه «کتاب رضوی» می توانند به سایت انتشارات به نشر به آدرس ww.behnashr.com مراجعه کنند.