خبرگزاری مهر- گروه هنر – علیرضا سعیدی: کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می کند با انتخاب عناصر، فرم ها و چینش ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می کند.
آنچه بهانه ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری بر ماندگارترین و خاطره سازترین موسیقی های مربوط به برخی برنامه ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آن ها برای ما در هر شرایطی می تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره بازی که پس از آغاز و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ استقبال مخاطبان، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره بازی هفتگی در روزهای جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال هایی که حالمان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.
«خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به صورت هفتگی می توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آن را دنبال کنید.
در نود و دومین شماره از این روایت رسانه ای به سراغ موسیقی متن و تیتراژ پایانی سریال تلویزیونی «ارمغان تاریکی» به آهنگسازی فرید سعادتمند و خوانندگی محمد اصفهانی رفتیم که به نوعی یکی از آخرین یادگاری های به جا مانده از موسیقی تیتراژهای سریال های دهه هشتاد تلویزیون است که ترانه، موسیقی و خواننده هر سه ترکیب ایده آل و درخشانی را برای ثبت یک ملودی به یادماندنی خاطره ساز ایفا کرده و موجب ایجاد شرایطی شدند که شاید در بسیاری از رجعت های ذهنی و خاطره گونه به این سریال تلویزیونی، از داستان و محتوای اثر هم جلو زد و تبدیل به موسیقی ماندگاری شد که در کنسرت های محمد اصفهانی هم بارها مورد استفاده قرار گرفت و توانست جایگاه مستحکمی را برای حضور در باشگاه بهترین های تیتراژهای تلویزیونی به خود اختصاص دهد.
سریال «ارمغان تاریکی» به نویسندگی و کارگردانی جلیل سامان از جمله مجموعه های داستانی تلویزیون سیماست که سال ۱۳۸۹ به مناسبت فرارسیدن ایام دهه فجر پیش روی مخاطبان قرار گرفت و بعدها به دلیل استقبالی که از محتوا و موسیقی سریال داشتند از شبکه های مختلف تلویزیونی بارها پخش شد. سریالی که در قالبی دراماتیک سعی در ارائه بخشی از فعالیت های منافقین در دهه شصت داشت و توانست شکل و شمایل متفاوتی از این بستر تاریخی را به مخاطب ارائه دهد.
آرش مجیدی، امیرآقایی، لیلا زارع، سودابه بیضایی، مجید مشیری، مجید سعیدی، حمیدرضا هدایتی، شهین تسلیمی، سعیده عرب، امیرغفارمنش، فریبرز گرم رودی، آزاده ریاضی، مریم خدا رحمی، علی ابوالحسنی، مریم سرمدی، ترلان پروانه، رضا اصغری، غزل ذوالفقاری، فرشته آلوسی، ساقی زینتی، آرمام ضیایی، فرید کلهر، حشمت آرمیده، فرحناز منافی ظاهرهم بازیگران این سریال بودند.
اما طبیعتاً از سیر داستانی و حال و هوای تصویری این سریال تلویزیونی که بگذریم، این موسیقی متن و تیتراژ «ارمغان تاریکی» بود که توانست یکی از نکات مهم و بارز مجموعه باشد. شرایطی که به واسطه حضور عبدالجبار کاکایی به عنوان یکی شاعر و ترانه سرای ممتاز کشورمان، آهنگساز دغدغه مند و تیزهوشی چون فرید سعادتمند و خواننده توانمندی چون محمد اصفهانی رنگ و لعاب زیبایی به حال و هوای موسیقی تیتراژ پایانی داد و موجب شد که این قطعه یکی از بهترین آثار محمد اصفهانی در عرصه تیتراژها شود.
البته محمد اصفهانی متخصص تولید بهترین ها در عرصه موسیقی تیتراژهاست و می تواند با یک ترکیب فنی و ایده آل در حوزه ترانه سرایی و آهنگسازی بهترین ها را به مخاطبان ارائه دهد. چارچوبی هدف مند که اصفهانی با تمام فراز و نشیب هایی که در فعالیت های موسیقایی خود داشته، در حال و هوای با کیفیتی به مخاطبان ارائه شده و او را همواره به عنوان یکی گزینه های اصلی خوانش تیتراژها تبدیل کرده است.
البته که در این چارچوب حضور یک ترانه سرای ممتاز و آهنگسازان فهیمی که نبض و رگ خواب مخاطبان را می شناسند می تواند فرصت مغتتمی برای یک خواننده به حساب آیند که بتواند او را در مسیری که برای خوانش یک تیتراژ راهنمایی می کند، به درستی هدایت کند و شرایطی را فراهم سازند که یک موسیقی تیتراژ تبدیل به اثری ماندگار در اذهان مخاطبان شوند.
محمد اصفهانی متخصص تولید بهترین ها در عرصه موسیقی تیتراژهاست و می تواند با یک ترکیب فنی و ایده آل در حوزه ترانه سرایی و آهنگسازی بهترین ها را به مخاطبان ارائه دهد فرآیندی که محمد اصفهانی یکی از رکوردداران این عرصه است و می تواند همچنان خالق آثار خاطره سازی باشد که این روزها به شدت به شنیدن آثاری از این دست مواجهیم. مسیری که رفته رفته از کیفیت محتوایی آثار مرتبط با تیتراژها کاسته شده و می توان هشداری برای توجه به آنچه از آن محتوای فرهنگی می نامیم باشد.
فرید سعادتمند از هنرمندانی که حضور فعال و موثری در عرصه آهنگسازی فیلم و سریال دارد، از آن دسته آهنگسازانی است که به واسطه تلمذ در محضر استادانی چون فرهاد فخرالدینی، هوشنگ کامکار، امیرمعینی، کامبیز روشن روان و لوریس هوران توانسته مجموعه ای از سلیقه های موسیقایی هرکدام از این هنرمندان را به همراه ذائقه خود ترکیب کند.
او تونسته از خود آهنگساز مولفی را معرفی کند که می تواند در سریال ها و آثار تصویری حرف های تازه ای برای گفتن داشته باشد. حرف هایی از جنس موسیقی که آهنگسازی سریال «ارمغان تاریکی» یکی از آنهاست.
این آهنگساز درباره مهم ترین معیارهایش برای پذیرش پیشنهاد موسیقی متن و تیتراژ یک سریال معتقد است: وقتی کاری به من پیشنهاد می شود در درجه اول کارگردان و سپس تهیه کننده کار برایم اهمیت ویژه ای دارد، کارگردانی که بتوانم با او راحت کار کنم و تعامل داشته باشم و توجه و شناخت خوبی نسبت به کار و موسیقی کار داشته باشد و در کنار آن تهیه کننده ای که تمام امکانات و ابزارهای لازم را برایم فراهم کند و بتوانم آن شرایط و فضایی که برای ساخت یک کار خوب لازم است را در اختیار داشته باشم. درباره ساخت موسیقی متن و تیتراژ سریال «ارمغان تاریکی» هم باید بگویم با توجه به همکاری های قبلی که با آقای جلیل سامان (کارگردان) داشتم، پس از شروع این پروژه به من پیشنهاد ساخت موسیقی این سریال را دادند و از آنجایی که به توانایی های ایشان ایمان داشته و دارم، پس از گفت وگویی که با هم داشتیم پیشنهادشان را پذیرفتم و فیلمنامه را در اختیارم قرار دادند و سپس قسمت هایی از سکانس های مونتاژ شده کار را دیدم و شروع به کار کردم.
فرید سعادتمند: به نظر من موسیقی متن خیلی مهم تر از موسیقی تیتراژ است و زحمت بیشتری هم برای آن کشیده می شود و امیدوارم مخاطبان توجه بیشتری به این مقوله داشته باشند وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به فضای خاص سریال که مربوط به حدود ۳۰ سال پیش است چگونه توانستید با فضای آن سال ها ارتباط برقرار کنید؟ بیان کرد: ما اصرار نداشتیم که صد درصد موسیقی دهه شصتی شود ولی خب تلاش کردیم تا حدی به آن فضا نزدیک شویم و با توجه به توانایی ها و توانمندی های آقای سامان و شناخت و اشراف خوبی که به فضای کار داشتند، کمک زیادی کردند که بیشتر این فضا را بشناسم و بتوانیم در حد معقولی به آن فضا نزدیک شویم. […] من قبل از هر کاری بنا به زمانی که در اختیار داشته باشم سعی می کنم مطالعات و کنکاش هایی در خصوص کار و فضای داستان داشته باشم و سپس کارم را شروع کنم که در مورد ارمغان تاریکی هم با وجود زمان کمی که داشتم تلاش کردم بررسی هایی انجام دهم و بر همین اساس ساز سنتور را محور کارم قرار دادم و تلاش کردم زیاد از موسیقی مدرن امروزی استفاده نکنم و به فضای تلفیقی و حد وسط آن فضا و فضای امروزی برسم.
سعادتمند ادامه داد: من تا حد توانم تمام تلاشم را کردم تا به فضای سریال نزدیک شوم و موسیقی با فضای کلی داستان و سپس با دکوپاژها و میزانسن ها، رنگ و نور متناسب باشد و البته باز هم جا دارد که اشاره کنم که همه اینها در سایه همکاری ها و راهنمایی های آقای سامان بود که ایشان با توجه به شناختی که از موسیقی و حساسیت های ویژه ای که روی کار دارند کمک زیادی به من کردند و به نظرم با وجود تمام سختی ها و مدت زمان کمی که داشتیم کار خوب و متناسبی شد، هر چند که قضاوت نهایی را به عهده دیگران می گذارم.
وی درباره موسیقی تیتراژ سریال «ارمغان تاریکی» و ارتباط آن با موسیقی متن اثر معتقد است: در حالت کلی در موسیقی این سریال برای هر فضایی و هر شخصیتی موسیقی خاصی طراحی شده است و یک تم اصلی (تم سارا) و برجسته هم داریم که همان طور که اشاره داشتید در تیتراژ ابتدایی، طول کار و در قسمت های مختلف با نوسانات مختلف شنیده می شود و تصمیم گرفتیم که در تیتراژ پایانی روی ملودی کلام آورده شود و خوانده شود که شعر خوب آقای کاکایی را آقای اصفهانی خواندند که زیبایی خاصی به ملودی می دهد و تاثیرگذاری بیشتری هم دارد. البته سعی کردم این تکرار تم موجب یک نواختی و تکرار برای مخاطب نیفتد. من سعی کردم با استفاده های محدود و فقط در موقعیت های خاص از این شرایط استفاده کنم و به نظرم زیاد آن را تکرار نکردیم، حتی طوری اجرا شود که در مقاطعی مخاطب انتظار شنیدن آن تم را بکشد و در موقعیت های خاص حال و هوای خوبی به فضای سریال بدهد.
آهنگساز سریال «ارمغان تاریکی» درباره حوه انتخاب شاعر و خواننده تیتراژ هم گفت: پس از صحبت هایی که با گروه داشتیم آقای اصفهانی را برای اجرای آن انتخاب کردیم و به نظرمان رسید که ایشان به خوبی می توانند این کار را اجرا کنند که از ایشان دعوت کردیم و پس از صحبت هایی که داشتیم به این جمع بندی رسیدیم که آقای کاکایی شعر را روی ملودی بگویند. ایشان شعر را سرودند و آقای اصفهانی هم به زیبایی اجرا کردند. به عبارتی هم شعر بر اساس ملودی سروده شد و هم ما فیلمنامه را در اختیار آقای کاکایی قرار دادیم که محتوای آن هم براساس فضای سریال باشد. انصافاً هم کار سختی بود و ایشان با توجه به زمان کمی که در اختیار داشتند، در سریع ترین زمان ممکن و به صورت بسیار خوبی سرودند و واقعاً هم جای تقدیر داشت و باید از همکاری و زحمات ایشان تشکر ویژه ای داشته باشیم.
سعادتمند در بخش پایانی این گفتگو بود که در پاسخ به این پرسش که موسیقی تیتراژ تا چه حد برای شما مهم است؟ گفت: موسیقی تیتراژ که در پایان فیلم یا سریال می آید نوعی مکمل داستان و حسن ختام خوبی برای کار است، اما اینکه بیش از حد به این مقوله توجه می شود اتفاقی که در سال های اخیر در کشور ما اتفاق افتاده که مردم گرایش بیشتری به سمت موسیقی با کلام در طول یا پایان سریال یا فیلم دارند، ولی به نظر من موسیقی متن خیلی مهم تر از موسیقی تیتراژ است و زحمت بیشتری هم برای آن کشیده می شود و امیدوارم مخاطبان توجه بیشتری به این مقوله داشته باشند.
۱۴۰۲/۰۴/۰۹ ۰۷:۰۲
