شب حمید سمندریان با حضور چهره های شناخته شده عرصه سینما، تئاتر و موسیقی ایران شنبه ۲۴ تیر در سالن تماشاخانه ایرانشهر برگزار شد.

به گزارش خبرنگار مهر، شب حمید سمندریان به همت مجله بخارا شنبه ۲۴ تیر در سالن سمندریان تماشاخانه ایرانشهر برگزار شد.

این مراسم با استقبال قابل توجه هنرمندان، جوانان و علاقه مندان به تئاتر و حمید سمندریان همراه بود.

در ابتدای مراسم تصاویری از شب های برگزار شده بخارا برای هنرمندان و چهره های مطرح سینما و تئاتر ایران و جهان پخش شد. سپس علی دهباشی که اجرای مراسم را هم بر عهده داشت، در ابتدای سخنان خود گفت: پیش از این در ۲ شب «فریدریش دورنمات» و «ماکس فریش» در خدمت آقای سمندریان به عنوان سخنران بودیم. در شب «دورنمات» سفیر سوییس که فردی فرهنگی بود با آقای سمندریان آشنا شد و دوستی شان شکل گرفت. از آن پس سفیر سوییس از آشنایی خود با سمندریان به عنوان یکی از فرازهای حضور خود در ایران یاد می کند. برای امشب نیز ایشان به من ایمیل زد و گفت که آقای سمندریان یکی از بهترین دوستانی بوده که با او آشنا شده است.

سپس احمد ساعتچیان بازیگر و از شاگردان زنده یاد سمندریان به عنوان اولین سخنران مراسم گفت: در آکادمی سمندریان مشغول جمع آوری اسنادی از فعالیت ها و گفتگوهای آقای سمندریان هستیم.

وی یادآور شد: جدای از مقوله بازیگری و تجربه روی صحنه، نگاه ایشان به زندگی روی من تأثیر گذاشت و من از ایشان بسیار آموختم.

هنرمند نباید به دنبال تقاضای اجتماعی برود

ساعتچیان در ادامه سخنان خود بخش هایی از صحبت های زنده یاد حمید سمندریان درباره هنر و تئاتر را در قالب یادداشتی قرائت کرد که در ذیل آمده است: «اگر هنر را از جنبه تفریحی نگاه نکنیم، بلکه از جنبه فرهنگ سازی به آن بنگریم، هنرمند نباید به دنبال تقاضای اجتماعی برود و اگر احساس نکند که این تقاضا در حد پایینی قرار گرفته است و به فرهنگ و اندیشه سازی و تلطیف روح و گسترش دید و اضافه کردن اطلاعاتی از اقوام و فرهنگ هی مختلف کمک نمی کند، نباید خودش را در حد مردم متقاضی پایین بیاورد. من به گفته ای از برتولت برشت اشاره می کنم که می گوید ما همانند قایقی هستیم که این قایق بادبانی دارد اما بادی لازم است که این بادبان را حرکت بدهد. ما آن قایق و بادبان را به مثابه اجتماع می دانیم و هنرمند کسی است که آن را به حرکت درمی آورد و وای به زمانی که بادی نباشد. یعنی وای به زمانی که هنر حرفی برای گفتن نداشته باشد و از تحلیل و روشنگری تهی باشد و یا فریادی نداشته باشد که از حنجره بیرون بزند، فریادی که می تواند بر سر قومیت یا روزگار یا شاد خلقت بشر و یا نحوه زندگی بشر در برهه و جغرافیای خاصی باشد.

اگر هنرمند این فریاد یا اعتراض را داشته باشد، اولین پایه ها و سنگ بنای هنر ارزنده را دارد، در غیر این صورت به دنبال نیازهای اکثریت مردم رفتن کار هنر و هنرمند نیست. مثلاً نمایشی با مطالبی روزمره، روزمره شیرین شده و فرشده و تزیین شده و طرب انگیز، کارایی اش در حد همان طرب انگیزی و جذابیت های لحظه است و به محض آنکه نمایش را ترک کنیم، ممکن است که لحظه و زمان کوتاهی زیر تأثیر آنچه دیده ایم، باشیم ولی محدود به یک ساعت است و پس از آن همان خواهیم بود که هستیم.

حرکت اولی که هنرمند باید در هنرش اجرا کند این است که هنرش تفکربرانگیز باشد. هنرمند کسی است که تنوع و تضادها را ببیند و آن ها را بی جانبداری تصویر کند، نه اینکه خودش به قضاوت بپردازد. در واقع هنر به نظر من نباید در حد قاضی و قضاوت قرار بگیرد، بلکه باید معرفی کننده باشد. از هنر نمی توانیم بخواهیم سیاست ویژه ای را تبلیغ کند بلکه باید از هنر بخواهیم سیاسی اندیشی و تحلیل سیاسی را به انسان یاد بدهد. هنر باید سیاست ها را بشکافد، بدون آنکه نظری بدهد، زیرا نظردهنده شخص دیگری یعنی بیننده است. هنر نباید خودش قضاوت کند، بلکه باید طراح باشد و در آن طراحی صداقت داشته باشد زیرا هر چه هنرمند صادق تر باشد والاتر است.

و اما تئاتر در این زمانه، امروز جهان آشفته است. امروز جهان سر چهارراه نیست بلکه بر سر هزار راه ایستاده است. از یک طرف نوع دوستی توصیه می شود ولی همان لحظه نوع دوستی دیگر معنا و مفهومی ندارد. از یک طرف آزادی توصیه می شود اما همان لحظه آزادی به شعار تبدیل می شود. کم کم سیاست ها آمد و هر سیاستی سنگ مدینه فاضله خودش را به سینه زد و خودش را مطلق خواند و همان لحظه معکوس خودش را پرورش داد. تئاتر چیزی نیست به جز انعکاس حضوری در آیینه و آنچه در آیینه می گذرد، چیزی نیست به جز آنچه در واقعیت می گذرد. اگر ما بخواهیم روزگار خودمان یعنی روزگار ترور، قتل، خودکشی، یقه درانی، بیکاری جوان ها و انسان های به پوچی رسیده را در این قرن ناامیدی ببینیم، شاید این تصویر کوچکی باشد از واقعیتی که در حال اتفاق افتادن است. پس تئاتر هم زیر تأثیر قرار می گیرد.

به حاکمیت تکنولوژی در هنر بنگرید، شکسپیر در زمان خودش به ما هشدار داد که زمان بحث گرایی و بحث نمایی در هنر خواهد آمد، یعنی همان چیزی که ما نامش را ابزوردیته می گذاریم. شکسپیر این را دید و نامش را هیاهوی بسیار برای هیچ گذاشت. او از زبان مکبث به ما گفت که زندگی یاوه داستانی است که یک دیوانه آن را بازگو می نکد و همه چیز جنجالی پوچ و بیهوده است. بشر قدرت اکتشاف و اختراع دارد اما امروز برای ضرورت های زندگی خود جنایت می کند، برای به قدرت رسیدن و یا تسخیر ماه.

با همه این اضطراب های بشری و جنجال های زندگی ماشینی امروزی، تئاتر همچنان نفس می کشد و ما به گفتگو با زبان هنر نیاز داریم، چون در این مسابقه که زندگی به سرعت جلو می رود، باز هنر از زندگی پیشی می گیرد و جلوتر قرار می گیرد و تئاتر تسکینی است برای این قرن پر هیاهو.»

در ادامه تصاویری از شب «فریدریش دورنمات» در شب های بخارا و سخنرانی زنده یاد حمید سمندریان در این خصوص پخش شد.

چتری که بسیاری را سایه بانی می کرد

سپس محمودرضا رحیمی دیگر شاگرد زنده یاد حمید سمندریان روی حضور پیدا کرد. این کارگردان و مدرس تئاتر هم در این بخش به قرائت یادداشتی پرداخت. وی در بخشی از این یادداشت چنین گفت: استاد حمید سمندران محصول دورانی بود که صد نفر تلاش می کردند تا یک نفر را به رویایش برسانند. و چه خوب که رویای آن شخص رویای بزرگی بود. چتری بود که بسیاری را سایه بانی می کرد تا قد افراشند. گویا به آن، در فرهنگ سیاسی دموکراسی می گویند ما برای ما این مقوله طبیعی ترین تعریف تئاتر است. این نگرش آن دوران و آن آدم ها بود و نه نوستالژی امروز من و ما. نوستالژی، تسهیل گرترین ابزار سرمایه داری است با همین تعریف سطحی و مزورانه که روزهای خوب گذشته و آدم های خوب رفته اند.

وی در بخش دیگری از یادداشت خود چنین بیان کرد: استاد حمید سمندریان همواره می گفتند که چه باید بشود و نشد. همان نکته ای که بانو هما روستا در لحظه مشایعت ابدی استاد در پشت تریبون توفیدند که حمید همه را دوست داشت. حمید از من خواست به همه شما بگویم که از هیچ کس دلخوری نداشت. قانون اول تماشا در تئاتر منبعث از دوستی است و همراهی. استاد همواره می گفتند ما مردم باید از دوست داشتن یکدیگر آغاز کنیم. ما چاره ای جز دوست داشتن همدیگر نداریم. کاش از دوست داشتن آغاز می کردیم تا نقل قول یک شخص را که برای جنگ جهانی گفته بود تئاتر کار نمی کند، را بدل نمی کردیم به قانونی برای بستن سالن های تئاتر در کشمکش ها و اعتراضات داخلی و سپس گفته خود را پس بگیریم. برتولت برشت در بزرگترین تظاهرات برلین شرقی تمرین خود را تعطیل نکرد و گفت شما با این تظاهرات و اعتراضات تغییر ایجاد می کنید اما من ریشه نابرابری در جهان را هدف قرار می دهم. حالا این باور کنیم یا آن را؟ آیا این مصادره به مطلوب کردن نکات، یک حرکت استعماری جهان سومی نیست؟»

وی در بخش پایانی یادداشت نیز چنین گفت: چقدر نوستالژی ما را از واقعیت دور می کند. نه زندان می خواهد و نه زندان بان اما زخم هایش در عمق روح باقی می ماند، مثل اجراهای خواننده ای که ترانه های قدیمی را در نازمان خلاقه سراییدگی اش ترنم می کند، باید رفت. باید سوی آنتی نوستالژی رفت. از همین روست که به نظر من، حمید سمندریان هیچگاه نوستالژی نمی شود، بلکه تبدیل می شود به نگرش، روش و منش.

سپس بار دیگر تصاویری از شب «فریدریش دورنمات» و صحبت های زنده یاد سمندریان در آن شب پخش شد. وی درباره دراماتورژی خود برای اجرای «ملاقات بانوی سالخورده» و گفتگویش با دورنمات سخن گفت. همچنین درباره دعوت خود از دورنمات برای تماشای «ازدواج آقای می سی سی پی» در ایران صحبت کرد که این امر به دلیل شرایط جسمانی دورنمات میسر نشد.

روایت حامد بهداد از معجزه سمندریان

حامد بهداد دیگر سخنران این مراسم بود. این بازیگر مطرح سینما، تئاتر و تلویزیون و از شاگردان زنده یاد حمید سمندریان، به تعداد قابل توجه حاضران در سالن سمندریان تماشاخانه ایرانشهر اشاره کرد و گفت: چه خوب است که این نام و اسم ما را هنوز مشتاقانه دور هم جمع می کند.

وی به پخش تصاویر سخنرانی زنده یاد حمید سمندریان اشاره و تأکید کرد: این معجزه بزرگی است که فردی چنین سخن بگوید که هم شاگرد جوان و هم هنرمندان با سابقه معنای سخنش را درک کنند و از او بیاموزند. ظلم بزرگی است که بعد از پخش تصاویری از چنین شخصی که این چنین راه را برای همه باز می کند و درکی عمیق و دانش بالایی، من صحبت کنم. برای من این تصاویر مانند کلاس درس بود. اقرار می کنم حتی برای ثانیه ای نمی توانم ادای دین کنم و اگر پای صداقت در میان باشد چگونه می توانم از او صحبت کنم که با کیفیت و احساسات بالا سخن می گفت.

بهداد در ادامه سخنان خود تصریح کرد: از زیر دستش هزاران بازیگر پرورش پیدا کردند. چه طور می شود که قطره چکان طلا به خورد مس داد. کسانی هستند که از معنا غبارروبی می کنند و انسان ساز هستند و امید به آینده می دهند. استاد سمندریان اینگونه بود و ضعیف ترین فرد و بازیگر زیر نظر او به نقطه ای می رسید که روی صحنه به توانایی برسد. من حقیقتاً تعجب می کنم که چرا از من دعوت شده تا درباره استاد حمید سمندریان صحبت کنم و امیدوارم خواسته خودش بوده باشد چون به واقع صلاحیت ندارم.

رضا کیانیان: می خواهم از سمندریان انتقاد کنم!

رضا کیانیان سخنران بعدی این مراسم بود. این بازیگر مطرح و با سابقه سینما، تئاتر و تلویزیون نیز در ادامه این مراسم یادآور شد: حیرت زده شدم از حضور این همه جوان در این مراسم که شاید حمید سمندریان را ندیده باشند و این حضور نشان دهنده این است که سمندریان همیشه زنده است و جاری. در ابتدا می خواستم از فضایل سمندریان بگویم ولی حالا می خواهم از او انتقاد کنم.

وی به عکس حمید سمندریان که برای شب بخارا طراحی شده بود اشاره کرد و گفت: در عکس او حیرت زده است. حیرت شروع خلق است و اگر عادت کنیم دیگر حیرت نمی کنیم. اینکه هر چیزی را که صدبار دیده اید ببینید و باز هم حیرت کنید یعنی معجزه. الگوی سمندریان همیشه حیرت بود.

کیانیان در ادامه به ذکر خاطره ای از خود و حمید سمندریان پرداخت و یادآور شد: وقتی در نمایش «بازی استریندبرگ» حضور داشتم شخصیت ادگار که من آن را بازی می کردم به جایی خیره می شد. سمندریان گفت به چیزی باید خیره شوی که از آن حیرت کنی. بعدها که آقای سمندریان در بستر بیماری بود هما روستا پیشنهاد داد که بار دیگر «بازی استریندبرگ» را اجرا کنیم و من پذیرفتم. وقتی سمندریان خبر اجرای مجدد «بازی استریندبرگ» را شنید دوباره زنده شد. وقتی پیش او می رفتم در تحلیل جدید خود به من گفت که می دانی ادگار در آن صحنه به چه چیزی خیره می شود؟ ادگار به مرگ خیره شده است.

وی یادآور شد: دوره ای عصر غول ها بود. بعد از رفتن آن ها دیگر غولی در جهان نبود که به آن ها رجوع کنیم. سمندریان یکی از این غول ها بود و هست چون شما هستید. در این محدوده ما شاعر و هنرمند و بازیگران و کارگردانانی داشتیم که نمی شد از آن ها نقد کرد زیرا به نوعی کفر بود. به عنوان مثال ابراهیم گلستان در قید حیات هستند و می توانند در جهان به هر کسی هر حرف نامربوطی را بزنند ولی هیچکس نمی تواند حرف نامربوطی درباره آقای گلستان بزند.

کیانیان متذکر شد: اگر فهم انتقاد نداشته باشیم و بزرگان مان را نقد نکنیم روزی همه به ما می خندند که بت پرست بوده ایم. برخی نیز می گویند در شرایطی که دشمن تخریب می کند ما نباید خودی را نقد کنیم که این اندیشه خیلی بد است. جرأت نداریم نقد کنیم زیرا فرد را در ذهن مان انتقاد ناپذیر تصور می کنیم. یکی از این اشخاص حمید سمندریان بود که اتفاقاً خودش انتقادپذیر بود.

وی ادامه داد: سمندریان خدای تحلیل نمایش و نقد بودم. چنان جزییاتی را در نقش به بازیگر گوشزد می کرد که در کسی ندیدم اما یک ضعف داشت. فکر می کنم نمایش یک کل است یعنی به غیر از بازیگر، کارگردان، متن، طراحی صحنه و نور هم هست. در نتیجه بازیگر به همراه صحنه و نور ناقل مفاهیمی است که به مخاطب منتقل می شود. حمید سمندریان به دکور اعتقادی نداشت در حالی که کارگردان باید طراح را بیاورد تا در تمرین ها حضور داشته باشد و در طول تمرین ها طراحی و دکور نمایش شکل بگیرد. این ضعف سمندریان بود ولی بر عکس دکتر علی رفیعی دکور نمایش را در ذهن طراحی می کند و بازیگر را در آن قرار می دهد و دکور روی صحنه شکل می گیرد. دکتر رفیعی بهترین دکوراتور تئاتر ایران است.

کیانیان در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: اگر غولی در جهان وجود ندارد چون دوران غول ها گذشته و حالا همه غول هستند و مهم این است که چگونه خلاقانه ترین استفاده از دانسته خود را داشته باشد. اگر خود را نقد کنیم پیشرفت و اگر نقد نکنیم عقب مانده خواهیم بود.

وی سپس به علی دهباشی پیشنهاد کرد که در کنار برگزاری چنین شب هایی، شب نقد افراد را نیز برگزار کنند.

سپس تصاویری از مراسم شب نامگذاری سالن سمندریان در تماشاخانه ایرانشهر پخش شد.

در بخش پایانی این مراسم کاوه سمندریان نیز روی صحنه حضور پیدا کرد و به ذکر خاطراتی از پدر پرداخت. وی به قولی که حمید سمندریان از او گرفته بود اشاره کرد و اظهار کرد: از من قول گرفت آکادمی و سنت تدریس همچنان ادامه پیدا کند و من به همراه دوستان و هنرمندان این چراغ را روشن نگه داشتیم.

وی تأکید کرد: حمید سمندریان نمرده و من او را در بین شاگردان و هنرمندان تکثیر شده می بینم و خوشحالم که این راه ادامه دارد.

کاوه سمندریان در بخش پایانی سخنان خود یادآور شد: روزی به پدرم گفتم که می گویند شما تئاتر مدرن روی صحنه می بردید ولی کارهای تان کلاسیک است. پاسخ داد که بله زمانی کارهای من مدرن بود و هدفیم این بود تئاتر ایران را گامی جلو ببرم و حالا نوبت جوان ترهاست که این هنر را رو به جلو ببرند.



نویسنده: newsBot
همرسانی کنید:

نظر شما:

security code
طراحی و پیاده سازی توسط: بیدسان