خبرگزاری مهر، گروه هنر _ صادق وفایی: پس از هوشنگ لطیف پور، منوچهر والی زاده، پرویز بهرام، تورج نصر، خسرو خسروشاهی، ژرژ پطروسی، کوروش فهیمی، سعید مظفری، حمید منوچهری، پرویز ربیعی، شهروز ملک آرایی، مینو غزنوی، علی همت مومیوند، خسرو شمشیرگران، محمود قنبری، محمدعلی دیباج، مازیار بازیاران و عباس نباتی این بار سراغ یکی دیگر از پیشکسوت های هنر دوبله رفتیم و گفتگوی بهاری دیگری را با یکی از گویندگان قدیمی منتشر می کنیم.
ناصر ممدوح متولد ۱۳۲۱ در تهران را به عنوان گوینده، مدیر دوبلاژ، بازیگر و مجری تلویزیون می شناسیم. نزدیک بودن نوروز ۱۴۰۲ بهانه ای بود تا برای دید و بازدید با این پیشکسوت عرصه دوبلاژ به گفتگو بنشینیم. بنا بود گفتگو در منزل او انجام شود اما دختر آقای ممدوح پیشنهاد کرد برای پذیرایی بهتر از مهمانان و تمرکز بیشتر روی گفتگو، مصاحبه در منزل وی انجام شود. بنابراین چندروز پیش از شروع بهار مهمان آقای ممدوح و دخترش شدیم و چندساعتی را درباره دوبله و کارنامه حضور وی در این عرصه گپ زدیم.
یکی از موارد جالب این گفتگو که مربوط به ویژگی اخلاقی ناصر ممدوح می شود، استفاده او از ضمیر جمع برای اشاره به افراد است که به خاطر احترام به شخصیت افراد و جایگاهشان بر آن تاکید دارد. بنابراین مخاطب این گفتگو در بسیاری از فرازهای آن، با الفاظ «آقا» یا «جناب» و ضمیرهای جمع برای اشاره به افراد روبرو می شود. نکته دیگر هم باز مربوط به خلقیات و ویژگی های اخلاقی ناصر ممدوح است. او که به مرد خندان دوبله معروف است، می گوید از آن گروه آدم هایی است که اشک شان دم مشک شان است و با دیدن یک اثر خوب و قدرتمند که دوستانش به ثمر رسانده یا خلق کرده اند، اشک در چشمانش حلقه می زند. این اتفاق یک بار حین گفتگویمان رخ داد؛ وقتی صحبت از بهرام زند شد.
بازه زمانی گفتگوی ما با ناصر ممدوح درباره دوبله ایران، از دهه ۱۳۴۰ شروع شده و تا امروز ادامه پیدا می کند.
در ادامه مشروح هجدهمین گفتگو با اهالی دوبلاژ ایران را می خوانیم؛
* جناب ممدوح، از شروع کارتان در دوبله آغاز کنیم. شما سال ۱۳۴۰ وارد این کار شدید. اولین کارتان هم با آقای (عطاالله) کاملی بود.
بله. من در واقع می خواستم بازیگر شوم ولی نمی دانستم از کجا شروع کنم. سرانجام به این نتیجه رسیدم که برای ورود به سینما، یک سناریو بنویسم. به این ترتیب فکر کردم و فکر کردم؛ و یک سناریو نوشتم به اسم «نه مثل یک بیگانه». داستان درباره یک خواهر و برادر بود که پدر و مادرشان را در یک سانحه هوایی از دست داده بودند. ثروت کلانی داشتند و عده ای می خواستند این ثروت را از چنگ این ها در بیاورند. یک وکیل هم داشتند که به کارشان رسیدگی می کرد. این خواهر و برادر همیشه با هم بودند و هرجا می خواستند بروند با هم می رفتند.
* سرنوشت این فیلمنامه چه شد؟
هنوز دارمش؛ هست هنوز.
من در دوران نوجوانی خیلی خجالتی بودم. نمی دانستم فیلمنامه را نزد چه کسی ببرم. تا این که شخص مورد نظر را پیدا کردم؛ جناب آقای (مهدی) میثاقیه. ایشان یکی از تهیه کنندگان شاخص سینما بودند.
* فیلمنامه ساخته نشد؟
نه. به ساخت نرسید. من خیلی خجالتی بودم و نمی توانستم به راحتی بروم و بگویم می خواهم بازیگر شوم یا این که سناریو و متنی نوشته ام. بعد از هفت هشت بار که جلوی در استودیوی میثاقیه رفتم و برگشتم، دل به دریا زدم و گفتم خدایا توکل بر خودت! رفتم داخل استودیو! فیلمنامه را دادم به آقای میثاقیه. ایشان گفتند هفته دیگر پاسخ می دهم.
* یعنی خود آقای میثاقیه می خواست بخواند و جواب بدهد؟
نمی دانم. بعد از یک هفته که نزد ایشان رفتم گفت «قصه کار شما خوب است ولی اگر این دوتا، خواهر و برادر نبودند برای سینمای ما خیلی بهتر بود.» درست هم می گفت. چون در سینمای آن دوران، مسائل عشقی خیلی رواج و طرفدار داشت.
همان طور که آقای میثاقیه من را راهنمایی می کرد و صحبت می کردیم، گفت «صدایت خوب است. نمی خواهی بیایی دوبله؟» مِن مِن کردم و گفتم «نمی دانم!» و بلافاصله زنگ زد به آقای کاملی. ایشان در طبقه چهارم مشغول کار بودند.
* یعنی ساختمان استودیوی میثاقیه، طبقه بالا استودیوی دوبله داشت.
بله در خیابان قوام السلطنه قدیم که در حال حاضر شده سی تیر.
آقای کاملی آمد و آقای میثاقیه من را معرفی کرد و گفت «از ایشان تست صدا بگیرید!» آقای کاملی گفت نیازی به تست نیست. و همین حرف سرنوشت کاری من را تغییر داد.
* چندسالتان بود؟
۱۹ سالم بود؛ سال ۱۳۴۰.
* چه کسانی را آن جا همراه و هم نسل خود دیدید؟
هم نسل که نه! عزیزانی که آن جا حضور داشتند اساتید این حرفه بودند؛ ازجمله آقای (امیرهوشنگ) قطعه ای وآقای کمالی برادر آقای نظامی است.
* ناصر نظامی!
بله. آقای کاملی فیلم دکتر «جکیل و مستر هاید» را کار می کردند که آقای جلیلوند در آن به جای هر دو شخصیت اصلی (دکتر جکیل و مستر هاید) گویندگی می کرد. من هم یک گوشه نشستم و کارشان را تماشا کردم. آن زمان دوبله در سه شیفت انجام می شد. ساعت ۹ صبح تا یک، سه تا هفت و هفت تا یازده و گوینده ها می توانستند در سه استودیوی مختلف گویندگی کنند. دوبله هر فیلم هم یک هفته تا ده روز طول می کشید. دومین فیلمی که آقای کاملی کار کرد و من در آن حضور داشتم، «زنده باد زاپاتا» بود.
* در «دکتر جکیل و مستر هاید»، شما هیچ دیالوگی نداشتید. فقط تماشا کردید؟
دوبله به این سادگی ها نیست. البته آقای کاملی در روز چهارم پنجم به من گفتند «می توانی صدایت را پیر کنی؟» حالا آقای جلیلوند هفت هشت بار فیلم را تمرین کرده بودند. آقای جلیلوند گوینده خوب و توانایی بود و صدای شیکی داشت. ولی کرونا یک دفعه ایشان را غافلگیر کرد. روحش شاد!
میز این استودیو نیم دایره بود با یک میکروفن. آقای اسماعیلی این طرف با دو صفحه گفتار و بنده این طرف با دو خط نشسته ایم. ایستاده تمرین می کردیم. آقای حیدر نخعی هم در آن کار صدا را ضبط می کرد. همه دستگاه ها هم دستی و ساخت ارامنه کشورمان بودند؛ میکسر، آپارات و... خلاصه من نتوانستم کاری را که آقای کاملی می خواست انجام دهم. اما در فیلم دوم که زنده باد زاپاتا بود...
* به جای یک سرباز صحبت کردید...
بله. خیلی استرس داشتم. سعی کردم کار را درست انجام بدهم و بعد از ضبط و پخش تکه، همه دست زدند و تشویقم کردند.
* حاضرانِ داخلِ استودیو تشویق تان کردند؟
بله. بعد از ضبط تکه و پخش اش تشویق کردند. آن زمان تکه ای را که ضبط می کردند، دوباره می دیدیم. کار این طوری بود. فیلمی بود که آقای (محمدعلی) زرندی دوبله اش می کرد و نامش را به یاد ندارم. این فیلم در استودیوی شهاب در خیابان سعدی دوبله شد. میز این استودیو نیم دایره بود با یک میکروفن. آقای (منوچهر) اسماعیلی این طرف با دوصفحه گفتار و بنده این طرف با دو خط نشسته ایم. ایستاده تمرین می کردیم. آقای حیدر نخعی هم در آن کار صدا را ضبط می کرد. همه دستگاه ها هم دستی و ساخت ارامنه کشورمان بودند؛ میکسر، آپارات و...
بعد از ده پانزده بار دیدن و تمرین، کار ضبط و پخش می شد. باور کنید هنگام پخش، انگار این آدم ها فارسی زبان هستند. این ، به دلیل هنر گویندگان و صدابردار بود.
* دهه طلایی ۴۰ که می گویند همین است!
الان ولی نه! بعضی از بچه ها می نشینند و فیلم را ندید می گویند ضبط!
* بعد از زنده باد زاپاتا چه شد؟ با آقای کاملی کار کردید؟
بله. فیلم دیگری بود به اسم «ارفه سیاه» که یک فیلم کارناوالی بود. یک بلندگو داشت که من می گفتم. آقای کاملی همان موقع گفت «تو صدایت برای آنونس خوب است. بگو ببینم!» گفتم «فوکس قرن بیستم تقدیم می کند!» آقای کاملی گفت «خوب است دیگر! بلندتر و محکم تر هم می توانی بگویی!»
* این ماجرا برای سال ۴۰ بود یا ۴۱ یا ۴۲؟
نه همان سال ۴۰ بود.
* اشاره کردید وارد حرفه دوبله که شدید خجالتی بودید. آقای (سعید) مظفری هم می گفت اوایل کارش در دوبله خیلی خجالتی بوده و عرق می کرده!
سعیدخان مظفری پسر مودب و سربه زیری بود؛ [می خندد] درست مثل خودم!
* خجالتی بودن برایتان مشکلی ایجاد نکرد؟
نه مشکلی نبود. به مرور به مدیران دوبلاژ معرفی شدم. یادم هست آقای (احمد) رسول زاده فیلمی را به اسم «کدوخوار» در استودیوی شهاب دوبله می کردند...
* فکر می کنم ساخته سال ۱۹۶۴ باشد!
در این فیلم آن بنکرافت نقش یک زن روان پریش را بازی می کرد و خانم رفعت هاشم پور جایش گویندگی می کرد. وقتی من صحنه های این فیلم را با گویندگی خانم رفعت دیدم، خوف کردم. گفتم دوبله کار من نیست. من نمی توانم این طور که بازیگر فریاد می کشد، داد و فریاد کنم! ایشان گوینده بسیار توانایی بود. خدا رحمتش کند!
* مدیر دوبلاژ بعدی که بود؟
آقای مانی (محمد خواجوی ها) که دعوتم کردند. ایشان از مدیران دوبلاژ شیک پوش بودند و از گویندگان شاخص رادیو؛ که به اتفاق خانم فروزنده اربابی برنامه «پنجاه و سه دقیقه» را اجرا می کردند. خیلی هم شنونده داشت.
* پس به ایشان معرفی شدید. همین طور به آقای زرندی و زمانی...
بله. آقای زرندی یک جنتلمن بود؛ خوش تیپ و خوش صحبت و خوش لباس. وقتی می آمد بوی ادکلنش فضا را پر می کرد؛ آقای منوچهر زمانی هم همین طور. ایشان بیشتر فیلم های ایتالیایی را دوبله می کرد. ایتالیایی ها موقع حرف زدن حرکت دارند و دست هایشان را تکان می دهند. آقای زمانی گوینده توانایی بود که جای این بازیگرها حرف می زد. کارش فوق العاده بود.
* خودش مدیریت هم می کرد؟
بله. هم مدیریت می کرد؛ هم گویندگی. البته کاووس دوستدار هم بود؛ یکی از آن جوان های شیک پوش. صدای دلنشین و جذابی داشت.
* سال ۱۳۴۲ به استودیوی تلویزیون فیلم پیش آقای مانی معرفی شدید؟
بله. تقریباً همین تاریخ بود. شاید! یک فیلم بود که راجر مور بازی می کرد. آقای مانی از صدای من و صدای آقای مقامی برای گویندگی جای راجر مور تست گرفتند که آقای مقامی انتخاب شدند.
در تلویزیون فیلم، فیلم های زیادی را گویندگی کردم. از فیلم های فضایی گرفته تا وسترن؛ ازجمله سریال «چاپارل». همان جا بود که در دوبله سریال «سفرهای جیمی مک فیترز» جای چارلز برانسون صحبت کردم. در آن کار، آقای امیر هوشنگ زند جای جیمی مک فیترز صحبت می کرد.
* آن موقع باید خیلی خیلی جوان بوده باشد!
بله نوجوان بود.
نوبت به سریال «دکتر کیلدر» با بازی ریچارد چمبرلین رسید. سر آن کار آقای مانی گفت «ممدوح فکر می کنم بهتر است کیلدر را تو بگی. افشار تجربه اش بیشتره. می تونه تیپ بگیره و جای دوسه نفر صحبت کنه!» * مدیر دوبلاژ دیگری هم در تلویزیون فیلم کار می کرد؟
بله. آقای امیرهوشنگ قطعه ای که مدیردوبلاژ خنده رویی بود. من با آقای قطعه ای زیاد کار کردم. در سریال «دود اسلحه» برای ایشان گویندگی کردم. شخصیت قهرمان این سریال مردی بود چهارشانه و درشت اندام که اسمش مت دلون بود.
بعد هم نوبت به سریال «دکتر کیلدر» با بازی ریچارد چمبرلین رسید. سر آن کار آقای مانی گفت «ممدوح فکر می کنم بهتر است کیلدر را تو بگی. افشار تجربه اش بیشتره. می تونه تیپ بگیره و جای دوسه نفر صحبت کنه!»
* منظورش غلامعلی افشاریه بود؟
بله. می گفت «صدای افشار طوریه که می تونه نقش های مختلف رو بگه.» آقای افشاریه گوینده ای توانا و از دوستان صمیمی آقای مانی بود. الان، چندسالی است در شمال زندگی می کند.
آن زمان تنها تلویزیونی که برنامه پخش می کرد، بخش خصوصی بود و هنوز تلویزیون ملی ساخته نشده بود. وقتی من دکتر کیلدر را حرف می زدم، جناب آقای ناصر طهماسب هم سریال «فراری» را با بازی دیوید جانسون گویندگی می زد.
* در همان استودیو؟
نه؛ کاسپین.
* بله درست است؛ پیش آقای (محمود) قنبری. یک سوال! رقابتی بین این دو استودیو که فیلم های تلویزیونی دوبله می کردند نبود؟
نه. فیلم و کار زیاد بود. آقای آرکادی مدیرمسئول استودیوی تلویزیون فیلم مرد شریفی بود. درباره سریال «دکتر کیلدر» باید بگویم من اگر به لطف الهی در جامعه اسمی در کرده ام، به خاطر همین کار بود.
* یعنی با این نقش بود که بین مردم جا باز کردید.
صددرصد.
* البته شخصیت و رفتار خودتان هم در جذب مخاطب موثر بوده!
بعد از آن، پرویز صیاد من را دعوت کرد برای یک فیلم سینمایی. گفتم من سینما را گذاشته ام کنار. ولی گفت این کار فرق می کند. در آن فیلم نقش یک آهنگساز را بازی می کردم. خانه ای که فیلمبرداری در آن انجام می شد، در نیاوران بود. ظهرها که می خواستیم ناهار بخوریم، من با خانواده آقای مهندس، صاحب خانه ناهار می خوردم. دعوت شان به خاطر محبوبیت نقش کیلدر بود. کارگردان فیلم هم که خواست درمورد حضورم در فیلم تبلیغ کند، از عبارت «ناصر ممدوح؛ گوینده دکتر کیلدر» استفاده کرد.
* جناب ممدوح، آقای (علی) کسمایی را چگونه مدیردوبلاژی دیدید؟
یادم هست دوبله فیلم ژاپنی «هرگز نمیر مادر!» را آقای کسمایی کار کرده بود. این فیلم را در گروه سینماهای مولن روژ نمایش می دادند. مولن روژ، سینمای واقعاً باشکوهی بود! یا سینما رادیوسیتی که سال هاست بسته شده، برای خودش سینمایی بود! آن زمان فیلم ها خیلی خوب بودند. فیلم های عشقی هم آثاری مثل «شکوه علفزار» یا «داستان وست ساید» بودند. اما الان دیگر نه! فیلم ها کامپیوتری شده اند و از نظر من دلچسب نیستند.
آقای کسمایی مدیر دوبلاژ باحوصله ای بودند. اگر گوینده ای بعد از چندساعت تمرین می گفت امروز نمی توانم این رل را بگویم، می گفت «عیبی نداره! فردا بگو!» یادم هست شروع «هرگز نمیر مادر!» با متنی چهارپنج سطری داشت که آقای کسمایی از آقای مستوفی یکی از گویندگان مطرح رادیو دعوت کردند متن را بخواند. و جناب مستوفی چه قدر با احساس آن را خواند! متن به این صورت بود: «به ستاره ها نگاه کن که شب را شکسته اند. بی تو شب من، شبی بی ستاره است. آفتاب را ببین که غول تاریکی از مقابلش می گریزد. بی تو روز من آفتاب ندارد. چمنزار را بنگر! با لاله ها و جویبار کوچکی که زمزمه کنان روان است. بی تو دنیای من از چمن و لاله و زمزمه خالی است. بی تو من هیچم! بی تو من نیستم! اگر می خواهی من بمانم، اگر می خواهی من نمیرم، هرگز نمیر مادر!»
بعد تلویزیون ملی ساخته شد. شبی که بنا بود فردایش شاه برای افتتاح بیاید، من به عنوان گوینده خبر آن جا بودم. از آقای مانی، یک گوینده خواسته بودند. او هم من را معرفی کرده بود.
* دیگر چه کسانی بودند؟
آقای (اسدالله) پیمان بود، آقای گرگین بود...
* جمشید یا ایرج؟
کارهای دوبله تلویزیون ملی در اختیار آقای (هوشنگ) لطیف پور بود. ایشان هم شروع کرد به کار. آن جا یک استودیو داشت ولی آقای لطیف پور بیشتر فیلم ها را در تلویزیون فیلم دوبله می کرد نه! آقای ایرج گرگین. مانی به من زنگ زد. گفتم «آقای مانی این جا خیلی کار دارند و من را به کار گرفته اند.» گفت «نه. بلند شو بیا! کار من مونده!»
* چه کاری بود؟
همان سریال های بخش خصوصی. من هم رها کردم و رفتم پیش آقای مانی. ولی این که می گویند تلویزیون در بیابان بنا شده، درست نیست. آن جا یک زمین چندهزارمتری بود که یک قطعه اش شده بود تلویزیون. مرتب و تمیز بود. به خیابان اصلی هم خیلی نزدیک بود.
* یعنی می گویید به خلاف برخی روایت ها، آن جا بیابان و صدای سگ نبوده!
حتماً بوده! ولی ما مشکلی نداشتیم. یک کافه رستوران هم در طبقه زیر داشت که جای شما خالی همبرگرهای خوشمزه ای عرضه می کرد. آقای (سعید) قطبی مدیر تلویزیون ملی خیلی فعال بود. خیلی هم زود ساختمان هایی که در تلویزیون نیاز بود، ساخته شدند.
کارهای دوبله تلویزیون ملی در اختیار آقای (هوشنگ) لطیف پور بود. ایشان هم شروع کرد به کار. آن جا یک استودیو داشت ولی آقای لطیف پور بیشتر فیلم ها را در تلویزیون فیلم دوبله می کرد. یادم هست سریالی بود به اسم «هالیوود و ستارگان» که آقای پیمان در آن گویندگی می کرد. صدا و نحوه گویش ایشان فوق العاده بود. من هم یک سریال مستندداستانی برای آقای لطیف پور حرف زدم؛ مجموعه «هیچ چیز بالاتر از حقیقت نیست.» یک کار داستانی مستند و جالب بود.
بعد رسیدیم به سریال «دکتر بن کیسی» با بازی وینست ادوارد. آقای لطیف پور به من گفت «می خوام این را بدم به مقامی. چون تو دکتر کیلدر را گفته ای، درست نیست این و بگویی!» گفتم «هرچه شما بفرمایید!» درست هم می گفت. مقامی آمد سه چهارتا قسمتش را گویندگی کرد و بعد دیگر نتوانست بیاید.
* چرا؟
استودیوی دماوند کار می کرد.
* آنگاژه دماوند شده بود؟
بله. بعد آقای لطیف پور گفت «ممدوح دیگه دست خودتو می بوسه.» من هم به آقای مقامی زنگ زدم تا اجازه بگیرم. ایشان هم گفت «این چه حرفیه! خواهش می کنم بگو!» [می خندد] این شد که باقی قسمت های «دکتر بن کیسی» را گفتم.
* شما با آقای سعید شرافت هم کار کردید؟
چندتا فیلم؛ نه زیاد. ببینید همه اساتید من هستند. هرکسی پیش از من آمده، استاد و پیشکسوت من است. مثلاً با آقای خسروشاهی یکی دو برنامه کار انجام دادم. اما ناراضی نیستم. ایشان برایم عزیز و قابل احترام اند.
یک نکته را درباره ترجمه های استودیوی تلویزیون فیلم بگویم. شخصی بود به اسم آقای درخشان پور. ایشان مترجم بود و در سفارت آمریکا کار می کرد. صدای فیلم را روی نوار ربع اینچ به ایشان می دادند. ایشان هم گفتگوها را سینک می نوشت و تحویل می داد.
سریالی نیم ساعته بود به اسم «پنجره ها» که شش آیتم مختلف داشت. این سریال را به اتفاق خانم نیکو خردمند کار کردم. یک آیتم من می خواندم یکی ایشان. در اصل یک آقا همه آیتم ها را خوانده بود ولی من برای تنوع ترجیح دادم یکی را من بخوانم یکی را خانم خردمند * کجا این کار را می کرد؟
در منزل. بازنشسته شده و وقتش را در اختیار ترجمه فیلم و دوبله قرار داده بود. من چندسالی مسئولیت دوبله فیلم های آموزش و پرورش را به عهده داشتم...
* جشنواره رشد را می گویید...
بله. همان فیلم ها داستانی و غیرداستانی را با ترجمه آقای دیگری به اسم راهی به اتفاق سایر همکاران کار کردم و فیلم های مستند را با ترجمه جناب آقایی به نام دانشور. ایشان فرهنگی بودند و به همه زمینه های علمی اشراف داشتند. خدا رحمتش کند. خیلی زود ما را ترک کرد. مترجم بسیار فوق العاده ای بود.
* تا این جای صحبت، در حال مرور کارهای مستند شما، در سال های پیش از انقلاب هستیم. هنوز به بعد از انقلاب نرسیده ایم.
بله. در دهه پنجاه سریالی نیم ساعته بود به اسم «پنجره ها» که شش آیتم مختلف داشت. این سریال را به اتفاق خانم نیکو خردمند کار کردم. یک آیتم من می خواندم یکی ایشان. در اصل یک آقا همه آیتم ها را خوانده بود ولی من برای تنوع ترجیح دادم یکی را من بخوانم یکی را خانم خردمند. آن موقع آقای (فریدون) دائمی مستند می خواند، آقای حسینی، آقای (فریدون) فرح اندوز، ایرج گرگین، ثابت ایمانی و … همه مستندخوان های مطرح بودند.
* همه کارهای مستند این گوینده ها در تلویزیون دوبله می شد؟
بله.
* بعد از انقلاب چه طور؟
در آن سال ها، آقایان صفا و هوایی، مدیر و معاون واحد دوبلاژ تلویزیون بودند. سریال های «ماجراهای سنباد»، «زورو»، «بارتا» و «کُجاک» را در آن دوره مدیریت کردم. در سریال «بارتا» با بازی رابرت بلیک، آقای افشار گویندگی می کرد و آقای حمید منوچهری هم نقش مهمی داشت. در سریال «کجاک» آقای (خسرو) شایگان به جای تلی ساوالاس گویندگی کرد.
* البته این دو سریال بین سال های ۵۵ تا ۵۷ دوبله شدند.
سری اول «کجاک» را آقای شرافت کار کرد که آقای (حسین) عرفانی نقش اصلی اش را می گفت. سری دوم دست من بود. این کارها یکی از یکی قشنگ تر بودند.
* چه کسانی فیلم ها را ترجمه می کردند؟
یکی شان آقای حسین شایگان. جمعه ها می آمد تلویزیون می نشست پای میز موویلا. دوتا قسمت یک ساعته را ترجمه می کرد و می رفت. من هم هفته بعد سینک می زدم. البته ترجمه های شایگان سینک بود؛ همین طور آقای بایگان. ایشان هم از کسانی بود که فیلم ترجمه می کرد. جوان خوش برخورد و خنده رویی بود. سریع ترجمه می کرد و چه نثر خوبی داشت!
تا مدتی پس از انقلاب کار می کردم. برادرم و پسرعمویم یک کارگاه تولید پوشاک داشتند که مدتی برای کار به آن جا رفتم. چون کار تولیدی را دوست دارم.
* یعنی یک مدت دوبله را کنار گذاشتید.
بله. البته گاهی می آمدم مستند می خواندم و می رفتم. ولی حضورم مستمر نبود.
* جناب ممدوح، کارنامه کاری شما را که مرور کنیم، یک بخشش فیلم های سینمایی است، یک بخش انیمیشن و یک بخش مستند. خارج از دوبله هم کار تصویر را دارید که هم اجرای تلویزیونی برنامه و مسابقه بوده هم بازیگری در فیلم و سریال. اما بخش مهمی از کارنامه شما، گویندگی در آثار مستند است. یادتان هست اولین بار چه کسی از شما خواست در فیلم مستند گویندگی کنید؟
این کار را آقای لطیف پور در تلویزیون روی دوش من گذاشت. فیلم اول و دوم را خودشان سینک زدند و دادند من خواندم. از فیلم سوم گفتند «من وقت ندارم و خودت باید کار رو آماده کنی!» گفتم «آقا!؟ … نمی شود که…» گفتند «تنبلی نکن!» خلاصه از آن جا شروع شد.
* در گفتگوهای تلفنی مان و پیش از شروع مصاحبه گفتید منوچهر اسماعیلی در راس هرم دوبله ایران قرار دارد. بین گویندگان خانم چه؟ بین خانم ها هم گوینده ای داریم که در راس هرم باشد؟
تمام خانم های مطرح دوبله ما ستاره هستند. به شرط این که به جا انتخاب شده باشند. در مورد آقای اسماعیلی، ایشان در راس هرم ایستاده اند. اما دیگر عزیزان هم کنار ایشان قرار دارند. فاصله چندانی با هم ندارند.
ایشان ۲۴ ساعت فرصت خواست تا برای قبول نقش جواب بدهد. بعد دنبال نوع حرف زدن نقش، رفت پایین شهر و گویش مورد نظرش را بین دستفروش های پایین شهر پیدا کرد. منتهی چاشنی هایی هم از خودش به آن اضافه کرد. همیشه مبتکر بود و چیزی از خودش به نقش اضافه می کرد و یک سری چیزهایی می گفت که اصلاً در فیلم نبودند * چه عاملی باعث می شود هیچ کس منوچهر اسماعیلی نشود؟
علتش این بود که توانایی عجیبی برای انجام این کار داشت. برای بعضی فیلم ها پشت میز نمی نشست و ایستاده حرف می زد. یا گاهی با تیپ خاصی، چنددقیقه بدون این که نفس بگیرد، جای شخصیت حرف می زد. آقای اسماعیلی به جای شخصیت های زیادی با تیپ های مختلف صحبت کرده که کمتر گوینده ای قادر به انجامشان است.
* نکته مهم این است که صدای خاص و شاخصی مثل خسرو خسروشاهی یا ناصر طهماسب نداشت...
بله صدای خاصی نداشت...
* … اما می توانست آن را به هر حالتی در بیاورد.
دقیقاً! آقای زرندی می خواست فیلم «معجزه سیب» را دوبله کند. در این فیلم گلن فورد، بت دیویس و پیتر فالک بازی می کردند. فالک را آقای اسماعیلی گفت. شنیده ام ایشان ۲۴ ساعت فرصت خواست تا برای قبول نقش جواب بدهد. بعد دنبال نوع حرف زدن نقش، رفت پایین شهر و گویش مورد نظرش را بین دستفروش های پایین شهر پیدا کرد. منتهی چاشنی هایی هم از خودش به آن اضافه کرد. همیشه مبتکر بود و چیزی از خودش به نقش اضافه می کرد و یک سری چیزهایی می گفت که اصلاً در فیلم نبودند. مثلاً در همین فیلم به جای پیتر فالک با همان تیپ خاصش می گفت «خانما کفش پاشنه صَناری می کنن پاهاشون! …»؛ جمله ای که شخصیت اصلی در دیالوگ هایش نداشت.
تیپ هایی که اسماعیلی می گفت فوق العاده بودند؛ اسپنسر تریسی، تری توماس که سوت سوتی حرف می زد و بعداً هم توسط بچه های خودمان تقلید شد. من یک فیلم با او کار کردم به اسم «درسو اوزالا». دوران انقلاب بود.
* بله. آکیرا کروساوا آن را ساخته است. رنگی است. مدیر دوبلاژش شما بودید؟
نه. خودش کار را دوبله کرد. من هم نقش کاپیتان را داشتم. آقای اسماعیلی به جای شخصیت درسو صحبت می کرد و تیپ گرفته بود.
* یک همکاری دیگرتان «محمد رسول الله» بود که شما نقش خالد را برای ایشان گفتید.
چیدمان آقای اسماعیلی در این فیلم خیلی خوب بود و گوینده ها هم سنگ تمام گذاشتند. خودش هم علاوه بر مدیریت، حمزه را گفت.
* از دوبله محمد رسول الله خاطره خاصی دارید؟ این که آقای اسماعیلی هدایت خاصی انجام دهد و بگوید این نقش را این طور بگو؟
گوینده ها همه حرفه ای بودند. فیلم را پیش از دوبله پخش کردند و شرحی هم از داستان و نقش ها برایمان گفتند.
* پس بحث و گفتگوی چندانی در کار نبود؟
نه. فقط در همین حد که بپرسیم این شخصیت مثبت است یا منفی؟ بگذارید خاطره ای را تعریف کنم.
زمان اوج دوبله. مدیر استودیو شهاب آقای روبیک بود که همیشه با لبخند با دیگران برخورد می کرد؛ عکسِ آقای روبیک مدیر استودیوی دماوند که صبح ها اخمالو می آمد و وقتی بچه ها سلام می کردند، زیرلبی جواب می داد یک بار در استودیوی شهاب، آقای زرندی فیلمی را به اسم «فَنی» دوبله می کردند. لسلی کارون، هورست بوخهولتس، موریس شوالیه و شارل بوایه در این فیلم بازی می کردند. لسلی کارون را که خانم ژاله کاظمی می گفتند؛ هورست بوخهولتس را هم آقای خسروشاهی. موریس شوالیه و شارل بوایه را هم که از نظر سنی اختلاف ۲۰ ساله داشتند، آقای اسماعیلی جدا جدا می گفت. در سینما موقع دیدن فیلم، اصلاً باورتان نمی شد یک پسر بیست وچهارپنج ساله این تیپ ها را بگوید.
* آقای اسماعیلی ۲۴ سالش بود؟
بله. این ماجرا برای سال ۴۳ است؛ زمان اوج دوبله. مدیر استودیو شهاب آقای روبیک بود که همیشه با لبخند با دیگران برخورد می کرد؛ عکسِ آقای روبیک مدیر استودیوی دماوند که صبح ها اخمالو می آمد و وقتی بچه ها سلام می کردند، زیرلبی جواب می داد.
* به سوال قبلی برگردیم. به نظرتان بین گویندگان زن تاریخ دوبلاژ، در راس هرم چه کسی ایستاده است؟ حتماً از ژاله کاظمی نام می برید!
بله. ایشان که صدای خوب و جذابی داشت. ولی خانم های دیگر هم بودند. صدای خوب زیاد داشتیم. خانم ژاله کاظمی از صدای خوب و توانایی بالایی برای گویندگی برخوردار بود. به نظرم هیچ کدام از گویندگان خانم نمی توانند به زیبایی خانم کاظمی جای سوفیا لورن صحبت کنند.
* چه طور شد تصمیم گرفت دوباره به آمریکا برگردد و از کار دور شود؟
شنیدم برای دیدن پسرش می خواهد برود. مورد دیگری هم که باعث شد برود؛ سفت وسخت بودن آقای مجتبی کدخدازاده مدیر وقت واحد دوبلاژ بود. خانم کاظمی سریالی را در تلویزیون دوبله می کرد. شبکه، گوینده مشخصی را در نظر گرفته بود و ایشان هم زیر بار نمی رفت. می گفت من گوینده را از قبل انتخاب کرده ام و چندقسمت را هم حرف زده است. سر این ماجرا با آقای کدخدازاده مشکل پیدا کرد.
* پس ماجرا برای دهه ۷۰ به این طرف است!
آقای کدخدازاده مدیری خوب ولی مستبد بود. خانم کاظمی به او می گوید «چندقسمت را با گوینده ای که انتخاب کرده ام، صدابرداری و ضبط کرده ایم. چه طور می توانم با گوینده ای که صدای مناسبی ندارد، کار را بگیرم؟» بعد گفت «اگر شبکه را مجاب کردید، زنگ بزنید. من برمی گردم و کارم را ادامه می دهم.» آقای کدخدازاده هم گفت باشد زنگ می زنیم! ولی معلوم بود زنگ نمی زنند و نزدند. از همین جا و همین ضربه بود که بیماری و کسالت خانم کاظمی شروع شد.
* چیزی درباره بیماری اش می دانید؟
نمی دانم! می گویند سرطان بوده است!
* ظاهراً در سال های پس از انقلاب دچار افسردگی و ناراحتی بود.
خیر. خانم ژاله، پیش از انقلاب در خارج بود. برای تحصیل با هزینه تلویزیون رفته بود. دو سه ماه بعد از انقلاب هم بورسش قطع شد و به کشور برگشت.
* نقش هایی هم که دوست داشت، بین گویندگان دیگر تقسیم شدند.
اطلاعی ندارم. من که با خاطرات دهه چهل و آن دوران طلایی دوبله سَر می کنم.
* آن دوران خوب تا همین چنددهه پیش هم ادامه داشت! دهه های ۷۰ و ۸۰ فیلم های ایرانی و خارجی با کیفیت خوب دوبله شدند. خیلی از مدیردوبلاژهای قدیمی هنوز کار می کردند؛ آقایان مقامی، خسروشاهی، زند و … اتفاقاتی مثل دوبله همزمان در جشنواره فیلم کودک اصفهان هم بود...
من هم به دوبله همزمان در اصفهان رفتم؛ همین طور همدان. نمی دانم مبتکرش که بود. اما یک بار در همین جشنواره دیدم بچه ها به جای این که فیلم را ببینند، دارند ما گوینده ها را نگاه می کنند.
ببینید، تا سال ۷۰ ما فقط شبکه یک و دو را داشتیم. بعد شبکه سه آغاز به کار کرد.
* راستی یک سوال جا نماند! از خانم های دوبله، با کدام مدیران دوبلاژ همکاری کردید؟
با خانم فهمیه (راستکار) خیلی کار کردم و خاطرات خوبی از ایشان دارم. یک سریال با ایشان کار کردم به اسم «کریستی». پلیسی بود. این کار قبل از انقلاب، در تلویزیون فیلم دوبله شد. همکاری دیگرمان فیلم «لئوناردو داوینچی» بود که ایشان در تلویزیون دوبله کرد و آقای لطیف پور هم نریشن اش را می گفت.
بانوی دیگری که با او کار کرده ام، خانم ژاله علو است. ایشان خانم صبور و گوینده ای توانا است. یکی از کارهای باارزش ایشان، سریال «سال های دور از خانه» بود که ویراستار، متن را به خاطر ملاحظاتی تغییر می داد. سریال مسائلی داشت که قابل پخش نبودند. خانم ژاله سر این مساله خیلی زحمت می کشید. نقش اصلی این کار را خانم (مریم) شیرزاد می گفت.
* بله نقش اوشین را ایشان می گفت و از همین جا هم کارش گل کرد.
یک کارتون هم بود به اسم «شازده کوچولو» که من دوبله می کردم و خانم شیرزاد نقش شازده کوچولو را در آن گفت.
* خانم شیرزاد از رادیو به دوبله آمد.
نمی دانم ولی صدای خیلی خوبی دارد.
* به بحث آثار مستند برگردیم. شما خیلی مستند گفته اید! تعدادشان از شمارش خارج است.
اکثر کارهایم پس از دهه شصت، مستند بودند. مستند «افق» را برای شبکه چهار خواندم. مترجم این کار آقای حسین دانشور بود که اسمش را بردیم. چه مترجمی! چه نثری! خدا رحمتش کند! اشکال ایشان دست خطش و نوشتن حروف واو، دال، ر، ز بود. همه این حروف را شبیه هم می نوشت. اما با خطش که آشنا می شدی، مشکلت حل می شد. دانشور یک آدم فرهنگی بود. یک بار به او گفتم «آقای دانشور اگر در گویندگی مستند جایگاهی پیدا کردم، به خاطر ترجمه خوب شما بوده است.» او هم گفت «نه! توانایی خودت بوده!»
اوایل سال ۵۸ فیلم های بلوک شرق را آورده بودند. دوتا از این فیلم ها را آقای صفا به من داد دوبله کنم. این فیلم ها مترجم نداشتند. نشستم پشت میز موویلا و هرکدام را دو بار دیدم و شروع کردم به نوشتن. دیالوگ ها، آدم ها و اتفاقات را به هم ربط دادم. یکی شد برادر، یکی شد عمو، یکی شد پدر و مادر و همسر و در نهایت، طوری قضیه را پیش بردم که شخصیت ها باورپذیر شدند.
* این کار را آقای مظفری هم کرده بود. فکر می کنم سر فیلم های مجارستانی بوده است. آقای قنبری هم از این کارها کرده است!
چاره ای نبود؛ وقتی فیلم ها مترجم نداشتند.
* جناب ممدوح در پرونده کاری شما مدیریت دوبلاژ کم است.
بله. درست است.
* چرا؟
من بیشتر گوینده هستم. البته اواخر دهه های چهل و پنجاه، به جز «بارتا» و «کجاک»، کارتون «ماجراهای سندباد»، «زورو» و «سفرهای مارکوپولو» را دوبله کردم.
* سندباد را پیش از انقلاب دوبله کردید؟
بله. ولی «مارکوپولو» بعد از انقلاب در شبکه دو دوبله شد.
* به یکی از مدیران دوبلاژ بپردازیم که پیش از شروع مصاحبه، از ایشان به عنوان بهترین دوستتان یاد کردید!
زنده یاد بهرام زند صمیمی ترین دوستم بود. من مصاحبه های شما با گویندگان و مدیران دوبلاژ را خوانده ام. دیدم همه دوستان از بهرام به نیکی یاد کرده اند. واقعاً خیلی خوب است همه از آدم تعریف کنند و از او خاطره خوب داشته باشند.
* ایشان همه مشکلات را ناراحتی ها را می ریخته درون خودش!
بهرام انسان حساسی بود. فقدانش خیلی برایم دردناک است. ایشان هم برای شبکه ها فیلم دوبله می کرد، هم برای سینما. عمده کارهایی که من انجام دادم برای تلویزیون بود. بهرام روی کارش خیلی دقت داشت. من در خیلی از کارهایش بودم. یک بار به من زنگ زد و گفت «ناصرجان، یه فیلم دارم، ریچارد ویدمارک بازی کرده. می خوام تو حرف بزنی. کِی فرصت داری بیای؟» گفتم «نمی دونم. می دونی که خانمم کسالت داره.» گفت «می دونم. هر وقت تو بگی کار رو می گیریم.»
با این کار من را شرمنده کرد. اواخر عمرش، وقتی با بچه های انجمن به خانه اش رفته بودیم، روی صندلی نشسته بود. گفت: «به خدا گفتم خداجون! اگر می خوای ما رو ببری، ببر! اگر هم نمی خواهی ببری، اذیتم نکن!» امیدوار بودم برگردد سر کارش! همه امیدوار بودیم برگردد که متاسفانه این طور نشد. به آقای نقیئی گفتم «ای کاش ما ده تا بهرام زند داشتیم!» * یعنی فیلم را نگه می داشت تا گوینده بیاید و گزینه مناسب نقش، آن را ایفا کند.
حداکثر یک هفته. [لحظاتی مکث و بغض می کند.] بهرام… با این کار من را شرمنده کرد. اواخر عمرش، وقتی با بچه های انجمن به خانه اش رفته بودیم، روی صندلی نشسته بود. گفت: «به خدا گفتم خداجون! اگر می خوای ما رو ببری، ببر! اگر هم نمی خواهی ببری، اذیتم نکن!» امیدوار بودم برگردد سر کارش! همه امیدوار بودیم برگردد که متاسفانه این طور نشد. به آقای (مجتبی) نقیئی مدیر وقت واحد دوبلاژ گفتم «ای کاش ما ده تا بهرام زند داشتیم! وجود بهرام زندها برای حفظ کلاس دوبله خیلی موثر بود.»
* منظورتان دل سوزاندنش برای کار است؟
بله. اخلاقش، رفتارش، سینک زدنش، انتخاب گوینده اش… فوق العاده بود. بهرام زند مدیر بود. بعضی از مدیران دوبلاژ فیلمی را که در اختیارشان می گذارند، بدون این که دیده باشند، در چرخه دوبله وارد می کنند و از گوینده دعوت به کار می کنند. در صورتی که این کار صحیح نیست و باید فیلم را ببینند و براساس شخصیت ها، گوینده را دعوت کنند. اگر کسی خوب کار می کند باید تشویق شود و از او خواهش کنند بیشتر کار کند. اگر هم کسی بد کار کرد، سه ماه به او فیلم ندهند.
من همه انسان ها را دوست دارم و برایم فرق نمی کند از کدام قوم و نژادی باشند. معتقدم خداوند من را خیلی دوست دارد. چون بندگانش را دوست دارم. خدا شاهد است این باور من است.
* شما با بهرام زند سریال های مختلفی کار کردید. مثل «مردان آنجلس» و «جنگجویان کوهستان».
بله. فیلم های سینمایی و سریال های بسیاری را کنار ایشان گویندگی کردم. ولی در «جنگجویان کوهستان» احساس می کردم صدایم با آن شخصیت های ژاپنی جور نیست. یک سریال دیگر هم بود مثل «کبری یازده» که در آن با بهرام کار کردم.
* سریال نقابدار بود.
بله. سبکش مثل همان سریال کبری یازده بود. با بهرام فیلم های خوبی کار کردم. وقتی هم در موسسه بود، برایش فیلم دوبله کردم.
* موسسه تصویر دنیای هنر.
بله همان جا بود.
* یک برگشت به دهه ۵۰ و اعتصاب های گویندگان در این دهه بزنیم.
تا جایی که اطلاع دارم ما یک بار اعتصاب کردیم.
* ولی ظاهراً چند اعتصاب در دهه ۵۰ رخ داده!
اطلاع ندارم. یک اعتصاب بود. بعد از چندروز وقفه ای که در کار افتاد، آقای جلیلوند با چندنفر دیگر از همکاران، اعتصاب را شکست. بیشتر از این، در جریان ریزجزئیات اعتصاب نبودم.
* یک عده هم در دوران اعتصاب وارد کار دوبله شدند.
بله. مثلاً آقای خسرو شکیبایی آن زمان آمد. چندنفر دیگر هم آمدند. بعد دیدند نمی توانند بمانند و رفتند.
* کمی هم کارهای تصویری تان را مرور کنیم. فکر کنم اولین سریالی که بازی کردید، «راه شب» داریوش فرهنگ بود!
بله. من تا پیش از آن، هیچ وقت در رادیو نبودم. آقای فرهنگ برای این کار دعوتم کرد و خواست نقش گوینده راه شب رادیو را بازی کنم. اول نمی خواستم بپذیرم. ولی آقای فرهنگ اصرار کردند. گفتم «من جایگاهم را در دوبله حفظ کرده ام.» گفت «چیزی از تو کم نمی شود که بیشتر هم خواهد شد.» و درست هم می گفت.
* بعد هم سریال های «اغما» و «فاکتور هشت» بودند.
همین طور «آسمان همیشه ابری نیست» و «آوای گنجشک ها».
* خودتان از کار تصویر لذت می بردید یا در رودربایستی قبول می کردید؟
یک بار آقای کیانوش عیاری برای نقشی از من دعوت کردند. بعد از صحبت زیاد، گفتم «جناب عیاری، سینما برای من حکم زنگ تفریح را دارد.» ایشان از این حرف من خوشش نیامد! گفت «آقای ممدوح؟ سینما برای شما زنگ تفریح است؟»
خود آقای بهرام، نقش ادی کاربنه را بازی می کردند. آقای محمود دولت آبادی نویسنده کلیدر، نقش رودولفو را بازی می کردند. آقای میری نقش مارکو برادر رودلفو را بازی می کرد. خانم ظفیره داداشیان نقش بئاتریش و خانم آزیتا لاچینی نقش کاترینا را. آقای سیامک اطلسی هم نقش پلیس اداره مهاجرت را. من هم نقش آلفری وکیل و راوی داستان را بازی می کردم شما الان خبرنگار هستید. ولی ممکن است روزی پیشنهادی به شما بشود که قالب کارتان را عوض کنید و این مساله باعث تجربه و حال جدیدی در شما بشود. قضیه بازیگری من هم همین طور است.
* پس در رودربایستی کسی نبودید. برای تجربه فضای جدید این کار را کردید.
بله.
* علاوه بر کار تصویر، شما تجربه بازی در تئاتر را هم دارید!
بله. سال ۱۳۴۵ استاد پرویز بهرام دعوت کردند با ایشان همکاری کنم؛ برای اجرای نمایشنامه «نگاهی از پل» آرتور میلر. ایشان این تئاتر را بعد از چندنوبت تمرین در تالار کسری روی صحنه بردند. این تالار نبش خیابان بهار است. الان بعد از بازسازی مثل سینما شده است. نامش هم مجموعه فرهنگی هنری اسوه است.
* چه کسانی در آن کار بازی می کردند؟
خود آقای بهرام، نقش ادی کاربنه را بازی می کردند. آقای محمود دولت آبادی نویسنده کلیدر، نقش رودولفو را بازی می کردند. آقای میری نقش مارکو برادر رودلفو را بازی می کرد. خانم ظفیره داداشیان نقش بئاتریش و خانم آزیتا لاچینی نقش کاترینا را. آقای سیامک اطلسی هم نقش پلیس اداره مهاجرت را. من هم نقش آلفری وکیل و راوی داستان را بازی می کردم.
* در کارنامه شما اجرای چند مسابقه تلویزیونی هم وجود دارد.
در سال های ابتدای پس از انقلاب، یک مسابقه تلویزیونی بود به اسم «حدس بزنید» که اجرایش کردم. یک مسابقه دیگر هم بود که سال ها بعد کار کردم و نامش را به خاطر ندارم. «سلول های خاکستری» و بعد هم مجموعه مسابقات ۱۰۱ نفر و ۳۰۳ نفر هم بودند.
* اجرای برنامه «هنر دوبله» چه طور بود؟ سری اولش را شما سال ۱۳۸۷ اجرا کردید. بعد یک فصلش را آقای جلیلوند اجرا کرد و بعد سری سومش را خودتان اجرا کردید.
هنر دوبله، بهترین برنامه نوروز شبکه پنج شد. چون مردم خیلی دوست داشتند چهره گوینده ها را ببیند. به همین دلیل بود که قدیمی ها را دعوت کردم.
* پس دعوت مهمان ها با شما بود و صرفاً مجری برنامه نبودید.
بله. مهمان ها را خودم دعوت می کردم.
دهه چهل واقعاً یک دوران طلایی بود که گذشت و رفت. این روزها فرش قرمز می اندازند و شلوغ می کنند. ولی آن فیلم ها کجا هستند؟ به هرحال همه برای من عزیزند و از همکاران خودم خواهش می کنم این حرفه را حفظ کنند. ما دیگر عمرمان را کرده ایم. اما امیدوارم جوان ها این کار را بالا بیاورند * جناب ممدوح آینده دوبله را چه طور می بینید؟
امیدوارم جوان ها بتوانند حفظش کنند.
* برای آینده، پسرتان (آبتین) هست که راهتان را ادامه دهد.
بله ولی دکتر دامپزشک است. او پیش از دانشگاه وارد دوبله شد. الان هم کارهای دامپزشکی اش را به دوستش سپرده...
* به خاطر دوبله؟
بله. متاسفانه!
* اینکه خوب است!
ببینید، دوبله کاری است که آدم را جذب می کند. یک حرفه سخت ولی دوست داشتنی است. وقتی جای شخصیت دیگری صحبت می کنید، انگار به او روح می دهید. خیلی از جوان ها به خاطر همین آمدند و ماندگار شدند.
* به نظرتان حال و هوای دهه چهل تکرار می شود؟
نه. چون فیلم ها دیگر آن فیلم ها نیستند. دهه چهل واقعاً یک دوران طلایی بود که گذشت و رفت. این روزها فرش قرمز می اندازند و شلوغ می کنند. ولی آن فیلم ها کجا هستند؟ به هرحال همه برای من عزیزند و از همکاران خودم خواهش می کنم این حرفه را حفظ کنند. ما دیگر عمرمان را کرده ایم. اما امیدوارم جوان ها این کار را بالا بیاورند.
* این روزها چه می کنید؟
الان بیشتر کارهایم بیرون (از تلویزیون) است.
* آنونس و تبلیغ هم می گویید؟
آنونس چرا ولی تبلیغ نه.
۱۴۰۲/۰۳/۰۱ ۱۴:۲۵
