خبرگزاری مهر -گروه هنر-علیرضا سعیدی: کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می کند با انتخاب عناصر، فرم ها و چینش ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می کند.
آنچه بهانه ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری بر ماندگارترین و خاطره سازترین موسیقی های مربوط به برخی برنامه ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آن ها برای ما در هر شرایطی می تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره بازی که پس از آغاز و انتشار آن در نوروز ۱۴۰۰ استقبال مخاطبان، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره بازی هفتگی در روزهای جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال هایی که حالمان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.
«خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به صورت هفتگی می توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آن را دنبال کنید.
در شصت و هشتمین شماره از این روایت رسانه ای به بهانه درگذشت جلال مقامی هنرمند فقید و ماندگار عرصه دوبله به سراغ موسیقی تیتراژ سریال تلویزیونی «لبه تاریکی - Edge of Darkness » به کارگردانی مارتین کمپیل و آهنگسازی اریک کلاپتون و مایکل کارمن رفتیم که سال ۱۹۸۵ میلادی (۱۳۶۴ شمسی) تولید شد. مجموعه ای بسیار جذاب با موسیقی فوق ماندگارش که دوبله شنیدنی و ماندنی مرحوم جلال مقامی و تعدادی دیگر ازهنرمندان ارزنده عرصه دوبله از آن مجموعه ای را روانه آنتن شبکه یک سیمای آن سال ها کرد که بی تردید از این سریال می توان به عنوان یکی از خاطره سازترین و پرمخاطب ترین مجموعه های خارجی دهه شصت و هفتاد یاد کرد.
این خاطره سازی و ماندگاری هم زمانی رنگ و بوی متفاوتی به خود گرفته که این روزها جامعه صداپیشگی و گویندگی کشورمان سوگوار درگذشت هنرمند و دردانه ای به نام جلال مقامی هستند که بی گمان فقدانش یکی از غم انگیزترین و سوگوارانه ترین اتفاقات مرتبط با فعالیت های فرهنگی هنری کشور محسوب می شود. شرایطی بسیار نگران کننده که طی این سال ها در مقاطع کوتاه مدت تر جامعه دوبله ایران را از حضور آدم های بزرگ این عرصه خالی تر می کند و دربرگیرنده ابعاد مختلفی است که اگر هرچه زودتر به فکر پر کردن درست و اصولی این جای خالی ها نباشیم، دوبله ایران در لبه تاریکی محض شرایطی قرار می گیرد که با رفتن جلال مقامی ها تاریک و تاریک تر می شود.
جلال مقامی (رونالد کریون)، حسین عرفانی (داریوس جدبرگ)، منوچهر نوذری (هنری هارکورت)، ژرژ پطرسی (جری گروگن)، خسروشمشیرگران (گوینده تیتراژ)، مینوغزنوی (اما کریون)، نوشابه امیری (کودکی اما)، عطاءالله کاملی (جیمز گادبولت)، ایرج رضائی (پندلتون)، ناصر نظامی (راس)، ولی الله مومنی (رئیس کلانتری)، جواد پزشکیان، تورج مهرزادیان، تورج نصر، امیر هوشنگ قطعه ای، زهره شکوفنده، ناصر احمدی، بهرام زند، اکبر منانی، محمد عبادی هنرمندانی بودند که در دوبله سریال به عنوان صدا پیشه حضور داشتند.
کلاپتون یقیناً همچنان یکی از بهترین های موسیقی دنیاست که معلوم نبود اگر او در ساخت موسیقی سریال لبه تاریکی» مشارکت نداشت، آیا می توانستیم فارغ از جلال مقامی بزرگوارش، آن سریال را به یاد آوریم یا نه؟ مینی سریال شش قسمتی «لبه تاریکی»، داستان یک دختر دانشجوی انگلیسی است که در جنبش های ضد هسته ای فعالیت دارد و یک شب «ظاهراً» به جای پدر به قتل می رسد. پدر دختر که خود افسر پلیس است بی اعتنا به تحقیقات پلیس به کاوش برای کشف جزئیات این قتل می پردازد. پدر (بازرس کریون) در ادامه جستجوهایش سر از یکی انبارهای اتمی در می آورد. این در حالی بود که مارتین کمپل کارگردان، مایکل ورینگ تهیه کننده، تروی کندی مارتین نویسنده، باب پک، جوآن ولی، جودان بی کر، چالرزکی، آیان مک نیس، گوردون وارمبی، روی هدر (بازیگران)، اریک کلاپتون و مایکل کیمن (موسیقی) برخی از عوامل تولید این سریال انگلیسی را تشکیل می دادند.
اما قطعاً یکی از نوستالژی های این سریال فارغ از محتوای و دوبله ماندگار، موسیقی تیتراژ بی مثالش است که بدون تردید یکی از با کیفیت ترین و ماندگارترین ملودی هایی است که از پس سریال های خارجی آن سال ها به جای مانده است. موسیقی که به قدری مورد توجه قرار گرفت که اریک کلاپتون نوازنده اسطوره ای دنیای موسیقی و مایکل کارمن آهنگسازان این مجموعه علاوه بر دریافت اثر برگزیده آهنگسازی در جایزه جهانی «بفتا»، جایزه بهترین ترانه نویسی و آهنگسازی «آیور نوولوی» را نیز برای این سریال سیاسی – پلیسی از آن خود کرد.
موسیقی که با اجراهای سحرانگیزش تداعی کننده خاطراتی از جعبه جادویی تلویزیون است که اریک کلاپتون و همکارانش در این پروژه برای مخاطبان و دوستداران بی شمارشان ساختند. موسیقی هایی که شاید ملات و بنیان خاطرات به جا مانده از دورانی باشند که ذره ذره از لحظات و اتفاقاتش چه خوب و چه بد، به معنا و مفهوم واقعی کلمه «خاطره» بود و دیگر نمی توانیم مثال و مانندش را همچون دهه شصت در این سال های سخت و دشوار پیدا کنیم. موسیقی که به گواه آنچه درباره موسیقی سریال «لبه تاریکی» نوشته اند، اولین تجربه آهنگسازی اریک کلاپتون برای یک اثر بود.
این هنرمند که اواخر عمرش چندان که باید بروفق مرادش نبود و جور ناجوری زیست در این دنیا تجربه کرد، در سال ۱۹۸۵ بود که وقتی به همراه رفیق هنرمندش مایکل کارمن در مراسم نمایش فیلم «برزیل»، به کارگردانی تری گیلیام و آهنگسازی کارمن شرکت کرده بود، تماسی از بی بی سی با او برای ساخت موسیقی متن سریال «لبه تاریکی» گرفته می شود و کلاپتون هم متعاقب آن از کارمن خواست تا او را در این کار کمک و همراهی کند.
خوشبختانه به واسطه توانایی هایی این هنرمند و همچنین ساختار فنی و محتوایی اثر، شرایط به گونه ای پیش رفت که مجموعه تلویزیونی «لبه تاریکی» با استقبال مخاطبان و منتقدان مواجه شد و به تبع آن این موسیقی متن سریال بود که مورد توصیف و تمجید بسیار قرار گرفته و در عرض چند هفته کوتاه در صدر بهترین موسیقی های بریتانیا جای خود را باز کرد. فضایی که بعدها منجر به تولید یک آلبوم موسیقی هم شد و فضایی را برای تولیدکنندگان این پروژه مهیا کرد که اریک کلاپتون به عنوان یکی از رکورددارترین جوایز گرمی در کنسرت ها و اجراهایش از آن به عنوان یکی از پرطرفدارترین آثار استفاده کرد.
اریک کلاپتون از جمله هنرمندانی است که در عرصه های مختلفی چون نوازندگی، خوانندگی، ترانه سرایی و آهنگسازی آثارش را در حوزه موسیقی راک و بلوز بررسی کرد. شرایطی که برای یک هنرمندی چون او با همه حواشی ریز و درشت زندگی پرفراز و نشیبش می تواند دربرگیرنده ابعاد مختلفی باشد.
به طور حتم موسیقی تیتراژ سریال لبه تاریکی یکی از ده ها نقاط روشن زندگی حرفه ای او در عرصه موسیقی است که همچنان بعد از گذشت چند دهه می تواند به عنوان یکی از آثار برتر موسیقی دنیا در حوزه موسیقی متن سریال ها مورد توجه قرار گرفته و به عنوان یک اثر موزه ای و ماندگار در ذهن ها و خاطره ها بماند.
این موسیقی گرچه از در حوزه سازبندی شرایط شنیداری را برای مخاطب ایجاد می کند که شنونده یک اثر موسیقایی خشن و استرس زایی است اما این نمادها و نشانه هایی جذاب برای تماشای یک اثر ماجراجویانه دارد که نمادی از ورود انسان امروزی به زندگی مدرن و خشونت باری است که این سال ها همه مردم جهان با آن به نوعی رو به رو بوده اند. موسیقی ای که یکی هماهنگ ترین ملودی ها و نغمات تولید شده در حوزه موسیقی تیتراژهاست.
کلاپتون یقیناً همچنان یکی از بهترین های آهنگسازان دنیاست که معلوم نبود اگر او در ساخت موسیقی سریال «لبه تاریکی» مشارکت نداشت، آیا می توانستیم فارغ از جلال مقامی بزرگوارش، آن سریال را به یاد آوریم یا نه؟
۱۴۰۱/۰۸/۱۳ ۰۶:۵۷
