خبرگزاری مهر – گروه هنر – علیرضا سعیدی: معمولاً حرکت های صنفی هنرمندان در تمامی عرصه ها و گونه هایش دربرگیرنده ملاحظات فراوانی است که در هر دوره ای به ویژه هنگام تغییر دولت ها چه بخواهیم و چه نخواهیم شرایط متغیری به خود می گیرد. چارچوبی که در قالب مجموعه های صنفی که اصطلاحاً به آن «خانه» می گویند، همواره محل بحث، همکاری و تعامل و یا مناقشه فعالان عرصه فرهنگ و هنر بوده است. گاهی صنف مورد نظر در دوره ای بهترین و مناسب ترین هم جواری را با سیاست های دولتی در عرصه فرهنگ و هنر پیدا می کند و در برخی مقاطع نیز این هم جواری تبدیل به تقابل و یا در بهترین شکل ممکن سکوت و انفعال می شود.

فرآیندی که به آن اشاره شد امری اجتناب ناپذیر است که اگر بخواهیم آن را در حوزه های سینما، تئاتر، موسیقی و اصناف مختلف هنرهای تجسمی مورد بررسی و کنکاش قرار دهیم، وارد مقولاتی می شویم که در برخی از جهات ما را به شرایط روشنگرانه ای جهت انعکاس رسانه ای موضوعات صنفی هدایت می کند و در برخی از موارد نیز آنچنان وارد پیچیدگی هایی می شود که هرچه قدر وارد موضوع می شویم بیشتر از پاسخ دور می شویم!

آنچه روایت شد، فقط گوشه ای از نکات مرتبط با مجموعه های صنفی فعال در حوزه فرهنگ و هنر است که طبیعتاً «خانه موسیقی» نیز از این قاعده مستثنا نیست. مجموعه ای صنفی با قدمت چند ساله که اساساً برای پیگیری امور صنفی هنرمندان فعال این عرصه با اهداف از پیش تعیین شده ای که بارها در قالب گزاره های مختلف به آن اشاره شده، فعالیت خود را آغاز کرده و همچنان نیز به فعالیت خود ادامه می دهد. فعالیتی که اگرچه برخی از حاشیه های قبل از کرونا، دشواری های کرونا و البته اتفاقات اخیر جامعه موجب فراز و نشیب هایی برای این مجموعه صنفی شده، اما هرچه هست حرکت در مسیری است که قطعاً مهم ترین خروجی اش حمایت از اهالی حوزه موسیقی در حد امکانات و مقدورات است.

پیرامون بایدها و نبایدهای فعالیت خانه موسیقی طی سال های اخیر به ویژه در دوره مدیریتی حمیدرضا نوربخش به عنوان یکی از پرنفوذترین و باسابقه ترین مدیران این مجموعه صنفی، گزارش های رسانه ای متعددی پیش روی مخاطبان قرار گرفته که طبیعتاً قضاوت در مواجهه با هرکدام از این مواضع می تواند در وقت خود مورد بررسی قرار گیرد. اما موضوعی که بهانه ای شد تا بعد از مدت ها به سراغ مدیرعامل کنونی خانه موسیقی برویم، گزارش عملکرد این نهاد در سالی که گذشت و همچنین پاسخ به برخی شبهات و موضوعاتی بود که می تواند در این مجال مورد بررسی و واکاوی قرار گیرد.

حمیدرضا نوربخش که طی سال های اخیر یکی از چهره های مهم و موثر عرصه سیاستگذاری حوزه موسیقی بوده و اتفاقاً در چند دوره نیز خود به عنوان دبیر جشنواره موسیقی فجر فعالیت هایی را از سر گذارنده، اکنون در حالی مدیریت عالی ترین نهاد صنفی حوزه موسیقی را به عهده دارد، که حوزه موسیقی با چالش ها و شرایط ویژه ای روبه روست.

این فضا به انضمام نحوه مواجهه نوربخش با منتقدان و نوع مدیریتش در حوزه های صنفی از او چارچوبی ساخته که به راحتی نمی توان از آنچه می اندیشد عبور کرد. مدیری که به عنوان یکی از شاگردان ممتاز مرحوم محمدرضا شجریان که یکی از افراد معتمد این هنرمند فقید هم بود، از خود چارچوبی ساخته که نمی توان به راحتی او را وارد چالش کرد. اگرچه محافظه کاری و مراقبتی که وی از گفتگوهای رسانه ای اش انجام می دهد نیز مزید بر علت شده که همواره در معرض چشم رسانه ها قرار گیرد.

همه اینها بهانه ای شد تا به واسطه فعالیت های خانه موسیقی طی ماه های اخیر با حمیدرضا نوربخش مدیرعامل خانه موسیقی به گفتگو بنشینیم تا وی ضمن ارائه این گزارش عملکرد به بخشی از سئوالات خبرنگار مهر نیز پاسخ دهد.

* بد نیست در ابتدای گفتگو و با توجه به اینکه از آخرین مصاحبه بنده با شما نزدیک به ۲ سال می گذرد، گزارشی از آنچه در دوره مدیریتی جنابعالی در خانه موسیقی روی داده، ارائه کنید. شرایطی که طبیعتاً مشتمل بر دوران پسا کرونایی و شرایط ویژه سال گذشته هم می شود و می تواند دربرگیرنده تجربه متفاوتی برای شما و خانه موسیقی باشد.

همان طور که قبلاً هم گفته بودم، ما در دوران کرونا سعی کردیم بیشتر حوزه های امدادرسانی و حل مشکل معیشتی هنرمندان فعالیت کنیم. شرایطی که طبیعتاً بخش زیادی از جامعه موسیقی را تحت تاثیر داد و ما را ملزم کرد تا در این زمینه از هر کمک و حمایتی که می توانیم، دریغ نکنیم. پس از این فرآیند بود که از اواخر سال ۱۴۰۰ فعالیت های موسیقایی تا حدی آغاز شد و با کم شدن پروتکل های بهداشتی می رفتیم که شاهد رونق دوباره اجراها و تولیدات موسیقایی باشیم.

به همین منظور ما در خانه موسیقی هم در شرف برنامه ریزی و تدارک برگزاری جشن خانه موسیقی و معرفی همزمان برگزیدگان بخش کتاب و آلبوم بودیم که حتی داوری های آن نیز انجام گرفته شد. اما متاسفانه در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ اتفاقات و التهابات جامعه منجر به توقف این فرآیند شد. چرا که ما هم نمی توانستیم همانند دیگر صنوف فرهنگی و هنری نسبت به این شرایط بی تفاوت باشیم. چارچوبی که برای تعدادی از اعضای خانه موسیقی هم تبعاتی داشت که خانه موسیقی موظف به رسیدگی آنها بود.

در این راستا رسیدگی اداری و حقوقی به ماجرای هنرمندان بازداشت شده، محدودشده ها و ممنوع الخروجی ها بخش اعظمی از فعالیت های ما را در این موقعیت زمانی تشکیل به خود اختصاص داد. فضایی که منجر به تعطیلی دوباره کنسرت ها و فعالیت های موسیقایی شد و شرایطی را ایجاد کرد که ما از اواخر تابستان تا اسفندماه سال گذشته غیر از آموزش عملاً شاهد فعالیت اجرایی در موسیقی نباشیم.

طبیعتاً وقتی اجرایی نیست، به تبع آن تولید هم نداریم. باید بپذیریم در آن برهه زمانی جامعه خیلی پذیرای فعالیت موسیقایی در آن جنب و جوشی که ما توقع داریم، نبود. اگر هم تولیدی بوده معطوف به اتفاقات اخیر بوده است. بنابراین ما خیلی فعالیت روتین موسیقی نداشتیم که بخواهیم در این چارچوب فعالیت های صنفی داشته باشیم مگر در همان چارچوبی که به آن اشاراتی داشتم.

* اساساً جنابعالی و خانه موسیقی به عنوان یک نهاد صنفی با رویکردهایی که موجب توقف اجراهای زنده موسیقی شد، موافق بودید؟

ببینید موضع ما خیلی مهم نیست چرا که خانه موسیقی مجری موسیقی نیست. اما توقفی که شما به آن اشاره دارید، فرآیندی است که طی ماه های اخیر روی آن بحث های زیادی صورت گرفته است. بالاخره هنرمند در جامعه زندگی می کند. پس باید ببیند که اندیشه و تفکر جامعه هدفش در کدام سمت و سو قرار گرفته است.

من معتقد به تعطیلی کنسرت ها نیستم. من معتقدم هنرمند باید در هر شرایطی بتواند حرف مناسب مدنظر خود را بزند. این هم راهکارهایی دارد. البته این نکته را هم باید در نظر داشت زمانی که فضای جامعه اساساً فضای شادمانی و شادمانگی نیست، هنرمند هم نمی تواند آهنگ شاد اجرا کند تا به امروز دو رویکرد در این زمینه وجود داشته است. رویکرد اول این است که بالاخره انتظار از هنرمندان این است که صدای جامعه باشند و ببینند جامعه هدفش چه می خواهند و چون هنرمندان صدای بلندتری دارند، بنابراین همان تعداد مخاطبی که از هنرمند مورد نظرشان حمایت می کنند، انتظار دارند در چنین مواقعی صدای آن ها باشند. رویکرد دیگر هم معتقد است بالاخره اعتراض و انتقاد سر جای خود هست، ولی همه مردم به کارشان مشغولند. پس چرا بخش فرهنگ و هنر کارش را انجام ندهد و در تعطیلی به سر ببرد؟

به هر حال باید بپذیریم که طی مدت زمانی که درباره آن صحبت می کنیم، جامعه واقعاً پذیرای فعالیت های فرهنگی هنری نبود. بله سینماها و تئاترها باز بود ولی آمارها نشان می دهد که مخاطبان این فعالیت ها هم بسیار کم بوده است. در واقع می توان گفت مردم خیلی در اولویتشان نبود که بخواهند به تماشای سینما، تئاتر یا کنسرت بروند. طبیعتاً در این روند هم هنرمندان تابعی از خواست مردم هستند.

* ولی باید بپذیریم که غیر از معدود هنرمندانی که به لحاظ مالی دارای پشتوانه های محکمی هستند، بسیاری از اصناف حوزه موسیقی هم در شرایط بسیار نابسامان مالی قرار گرفتند که این روند در حوزه هایی غیر از موسیقی پاپ هم برجسته تر شد و ایجادکننده شرایطی بود که برخی از هنرمندان برای امرار معاش حتی اقدام به فروش سازهای خود می کردند. حالا پرسش من از شما نه به عنوان یک مدیر صنفی که به عنوان یک هنرمند این است که با در نظر گرفتن همه شرایط موجود و البته پیش بینی ایجاد چنین فرایندی که ممکن است بازهم موجب تعطیلی کنسرت ها شود، چه پیشنهاد سازنده ای را می توانید ارائه دهید؟

من معتقدم هنرمند در هر زمانی می تواند حرف مناسب خود را بزند. کما اینکه برخی از هنرمندان هم در همین اثنا انتقادات و اعتراضات خود را انجام دادند. حتی برخی از هنرمندان شناخته شده نیز گفتند که فعالیت های هنری را به هیچ عنوان تعطیل نکنید. گرچه در آن سوی آب ها هم کنسرت هایی برگزار شد که به محض اینکه تلقی از شاد بودن و شاد کردن به میان آمد، با واکنش های بسیار منفی روبه رو شدند.

به هر ترتیب من معتقد به تعطیلی کنسرت ها نیستم. من معتقدم هنرمند باید در هر شرایطی بتواند حرف مناسب مد نظر خود را بزند. این هم راهکارهایی دارد. البته این نکته را هم باید در نظر داشت زمانی که فضای جامعه اساساً فضای شادمانی و شادمانگی نیست، هنرمند هم نمی تواند آهنگ شاد اجرا کند. از سوی دیگر تعطیلی چندباره کنسرت ها هم خیلی قابل ادامه نیست. شما فرض کنید این جریان ها بخواهد ماه ها ادامه داشته باشد؛ بالاخره باید چه کرد؟ باید برویم در سالن های کنسرت را ببندیم؟ به نظر من کنسرت هم می شود برگزار کرد اما با سمت و سوی درست حرفمان را هم بزنیم.

* آقای نوربخش به نظر می آید بعد از فوت مرحوم مرادخانی (معاون اسبق امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) و فعالیت های مرتبط با دفتر موسیقی ارشاد در دوره ایشان، خانه موسیقی فاصله خود را از بدنه دولتی حوزه موسیقی دورتر کرده است. آیا شما این نظر را تایید می کنید یا معتقدید این تعامل در وضعیت کنونی، در مسیر دیگری قرار گرفته است؟

وقتی شما به دوره آقای مرادخانی اشاره می کنید، طبیعتاً ماجرا شامل چهار سال دوم دولت آقای روحانی هم می شود. چرا که ما در دوره دوم آقای روحانی هم اساساً با بدنه دولت خیلی ارتباط تنگاتنگی نداشتیم. در این مورد هم دلایل مختلف و اختلاف نگاه دخیل بود که ابداً هم جنبه دشمنی و عداوت نداشت. ما کار خودمان را می کردیم و دوستان هم کار خودشان را انجام می دادند.

زمان آقای مرادخانی هم به این جهت روابط بیشتری برقرار بود چون خودِ ایشان تمایل داشتند که اصناف هنری کارهایی را انجام دهند. شرایطی که به عنوان نمونه منجر به حضور بنده در سه دوره مدیریت جشنواره موسیقی فجر شد اما متاسفانه یا خوشبختانه به جایی رسید که من هم کنار رفتم. پس از این مسیر فضا هم به گونه ای نبود که بخواهیم باهم قهر باشیم. فقط خیلی باهم تنگاتنگ کار نکردیم اما قطعاً قهری در کار نبود و نیست.

مگر ما در شرایط فعلی چقدر بستر فعالیت های موسیقایی در کشور داریم که بخواهیم همین مجال های اندک را هم نداشته باشیم؟ به نظر من با نبودن در این رویدادها ما خودمان را تحریم کردیم نه جشنواره را! * البته به نظر می آید یکی از دستاوردهای مثبتی که در ساختار موسیقی وزارت فرهنگ تبلور پیدا کرد، حضور شما در قالب نماینده صنف، به عنوان دبیر سه دوره جشنواره موسیقی فجر و طراحی جایزه باربد توسط شما و گروه مشاوران جشنواره بود. فضایی که انصافاً یادگاری خوبی را هم برای این رویداد ملی به جای گذاشت. از این منظر آیا تصور نمی کنید، نزدیکی و رفاقت بیشتر صنف موسیقی با دفتر موسیقی ارشاد می تواند در هرچه بهتر برگزار شدن، رویدادهای موسیقایی چون جشنواره موسیقی فجر و سایر فعالیت ها نقش موثری ایفا کند؟

ببینید موضوعی که در واقع شکل گرفته، شرایط قابل تاملی است که باید راجع به آن بررسی های متعددی صورت پذیرد. به هر حال بحث تحریم جشنواره موضوعی است که باید روی آن تمرکز بیشتری می داشتیم. مگر ما در شرایط فعلی چقدر بستر فعالیت های موسیقایی در کشور داریم که بخواهیم همین مجال های اندک را هم نداشته باشیم؟ به نظر من با نبودن در این رویدادها ما خودمان را تحریم کردیم نه جشنواره را.

یک نکته را هم بگویم اسم «جشنواره» بعضی وقت ها گویا نیست. مثلاً ما در حال حاضر رویدادی به نام «جشنواره موسیقی جوان» داریم که به اعتقاد من اصلاً جشنواره نیست. اما ما اسم آن را جشنواره گذاشتیم. اصلاً چه چیزی از این رویداد شبیه جشن یا جشنواره است؟ به نظر من این رویداد یک «آزمون» است. رویدادی که پیش از پیروزی انقلاب مشابه آن به نام «آزمون باربد» فعالیت می کرد. بنابراین اگر بخواهیم اسم دیگری را برای این رویداد انتخاب کنیم می توانیم «فستیوال» یا «آزمون» را برای آن انتخاب کنیم.

این مثال را زدم تا بگویم شاید بعضی ها با این کلمه «جشنواره» در شرایط فعلی مشکل داشتند که به جشنواره نیامدند. شرایطی که در سال ۱۴۰۱ بیشتر به چشم آمد و منجر به حضور نیافتن تعدادی از هنرمندان شد. البته راجع به این موضوع می توان ساعت ها صحبت کرد، اما من همان طوری که خودم مسئولیت همین جشنواره موسیقی فجر را به عهده داشتم، قائل به این موضوع بودم که ما بایستی از همه ظرفیت های در کشور پیرامون موسیقی وجود دارد باید به نفع موسیقی استفاده کنیم. هنوز هم قائل به این نظر هشتم. چون واقعیت این است که ما نباید به خودتحریمی برسیم.

* این پرسش را به این دلیل مطرح کردم چون به نظر می آید در این سال ها عدم همراهی مجموعه های صنفی حوزه موسیقی به ویژه خانه موسیقی در کنار سیاستگذاری های دفتر موسیقی به شدت احساس می شود، شرایطی که در ظاهر ماجرا نشان از دوری زیاد خانه موسیقی از این هم جواری دارد.

اولاً من این را بگویم که آقای دکتر اله یاری از زمانی که در دفتر موسیقی وزارت فرهنگ حضور پیدا کرده، بیشترین حمایت را از ما داشته است. او در اواخر دولت گذشته به دفتر موسیقی آمد و بعد هم در دولت جدید با پیگیری، مشاورت و خواست ما مجدداً به دفتر موسیقی بازگشت. من او را بسیار انسان سلیم النفس و مدیر خوبی ارزیابی می کنم که انسانی بی غرض، مدیری باتدبیر و عاقل است که سمت و سو و رویکردی ندارد تا بگوییم این رویکرد نگران کننده است. من فکر می کنم ایشان اکنون محبوبیت خوبی هم دارد و طیف های مختلف حوزه موسیقی در اکثریت می خواهند که وی همچنان در این منصب حضور داشته باشد.

تا آنجا که بنده اطلاع دارم بسیاری از اهالی موسیقی اذعان دارند که جناب اله یاری مدیر خوش نفس، نیک پندار و نیک عملی است که خیرخواه بوده و در جهت حل مشکل حرکت کرده و می کند و سعی دارد تا با اهالی موسیقی کمترین چالش را داشته باشد. به همین جهت در رابطه با خود دفتر موسیقی این را بگویم که ما جناب اله یاری را واقعاً حمایت کردیم.

ادامه دارد…